1 उत्तर
1
answers
इतिहासाच्या साधनांचे स्वरूप कसे बदलत गेले आहे ते उदाहरणांसह स्पष्ट करा?
0
Answer link
इतिहासाच्या साधनांचे स्वरूप कसे बदलत गेले आहे, हे स्पष्ट करण्यासाठी काही उदाहरणे खालीलप्रमाणे आहेत:
1. लिखित साधने:
- प्राचीन स्वरूप: पूर्वी शिलालेखांवर, ताम्रपटांवर, आणि भूर्जपत्रांवर लेखन केले जाई. ही साधने टिकाऊ असली तरी, ती तयार करणे आणि वापरणे खूप कठीण होते.
- आधुनिक स्वरूप: आता कागद, छपाईची साधने आणि डिजिटल लेखन उपलब्ध असल्याने, पुस्तके, लेख, आणि ई-पुस्तके मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध आहेत.
- उदाहरण: पूर्वी सम्राट अशोकचे शिलालेख (Ancient inscriptions of Emperor Ashoka) हे महत्त्वाचे ऐतिहासिक दस्तावेज होते, तर आता विविध विषयांवरील पुस्तके आणि लेख (Books and articles on various subjects) इतिहासाची माहिती देतात.
2. भौतिक साधने:
- प्राचीन स्वरूप: पूर्वीची भांडी, नाणी, आणि हत्यारे (Ancient pottery, coins, and weapons) हे महत्त्वाचे पुरावे होते.
- आधुनिक स्वरूप: आता जुन्या इमारती, कलाकृती, आणि अवशेषांचे जतन (Preservation of old buildings, artifacts, and relics) केले जाते.
- उदाहरण: मोहेंजोदडो आणि हडप्पा (Mohenjo-daro and Harappa) येथील अवशेष हे प्राचीन संस्कृतीची माहिती देतात, तर व्हिक्टोरिया मेमोरियल (Victoria Memorial) किंवा इंडिया गेट (India Gate) यांसारख्या इमारती आधुनिक भारताचा इतिहास सांगतात.
3. मौखिक साधने:
- प्राचीन स्वरूप: लोककथा, मिथके, आणि पारंपरिक गीत (Folktales, myths, and traditional songs) हे इतिहासाचे महत्त्वाचे भाग होते.
- आधुनिक स्वरूप: आता मुलाखती, ध्वनिमुद्रणे, आणि व्हिडिओ रेकॉर्डिंग्ज (Interviews, audio recordings, and video recordings) उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे मौखिक इतिहास अधिक जतन करता येतो.
- उदाहरण: आजी-आजोबांकडून ऐकलेल्या गोष्टी (Stories heard from grandparents) पूर्वी इतिहासाचा भाग होत्या, तर आता स्वातंत्र्यसैनिकांच्या मुलाखती (Interviews of freedom fighters) इतिहासाचे महत्त्वाचे साधन आहेत.
4. दृकश्राव्य साधने:
- आधुनिक स्वरूप: फिल्म्स, दूरदर्शन मालिका, माहितीपट (Films, television series, documentaries) हे इतिहासाचे प्रभावी माध्यम बनले आहेत.
- उदाहरण: ‘भारत एक खोज’ (Bharat Ek Khoj) या मालिकेने भारताचा इतिहास जिवंत केला, तर अनेक माहितीपट (Many documentaries) ऐतिहासिक घटनांवर प्रकाश टाकतात.
5. डिजिटल साधने:
- आधुनिक स्वरूप: ब्लॉग, वेबसाइट्स, सोशल मीडिया, आणि ऑनलाइन डेटाबेस (Blogs, websites, social media, and online databases) हे माहितीचे स्रोत बनले आहेत.
- उदाहरण: विकिपीडिया (Wikipedia) सारख्या वेबसाइट्सवर इतिहासाची माहिती उपलब्ध आहे, ज्यामुळे लोकांना सहजपणे माहिती मिळते.
या बदलांमुळे इतिहासाची साधने अधिक विविध, सहज उपलब्ध आणि जतन करण्यायोग्य झाली आहेत.