इतिहास

रशियन राज्यक्रांती (1917) ही विसाव्या शतकातील एक अत्यंत महत्त्वाची ऐतिहासिक घटना होती, ज्याने रशिया आणि जगाच्या इतिहासाला कलाटणी दिली. या क्रांतीमुळे रशियातील झारशाहीचा अंत झाला आणि जगातील पहिले समाजवादी राष्ट्र स्थापन झाले.

राज्यक्रांतीची प्रमुख कारणे:

• झारची निरंकुश सत्ता: झार निकोलस दुसरा याची जुलमी आणि निरंकुश राजवट होती. तो लोकांच्या गरजांकडे दुर्लक्ष करत होता.
• सामाजिक आणि आर्थिक विषमता: रशियामध्ये जमीनदार, कुलीन वर्ग आणि सामान्य शेतकरी व कामगार यांच्यात मोठी आर्थिक व सामाजिक दरी होती. बहुसंख्य शेतकरी दारिद्र्यात जगत होते.
• औद्योगिक कामगारांचे शोषण: औद्योगिकीकरणामुळे शहरांमध्ये कामगार वर्ग वाढला, पण त्यांना कमी वेतन, वाईट कामाची परिस्थिती आणि मूलभूत सुविधांचा अभाव यामुळे त्यांचे शोषण होत होते.
• पहिल्या महायुद्धातील सहभाग: पहिल्या महायुद्धात रशियाला मोठ्या पराभवाचा सामना करावा लागला. सैनिक आणि सामान्य नागरिकांना अन्न आणि संसाधनांची तीव्र टंचाई जाणवू लागली, ज्यामुळे असंतोष वाढला.
• क्रांतिकारक विचारसरणी: व्लादिमीर लेनिन आणि लिओन ट्रॉट्स्की यांच्यासारख्या नेत्यांच्या नेतृत्वाखालील मार्क्सवादी आणि बोल्शेविक विचारसरणीने कामगारांना व शेतकऱ्यांना एकत्र आणले.

क्रांतीचे प्रमुख टप्पे:

• फेब्रुवारी क्रांती (मार्च 1917):
  • पेत्रोग्राड (सध्याचे सेंट पीटर्सबर्ग) येथे कामगारांनी, विशेषतः महिला कामगारांनी, अन्नटंचाई आणि युद्धविरोधात निदर्शने सुरू केली.
  • सैन्याने देखील निदर्शकांना पाठिंबा दिला, ज्यामुळे झार निकोलस II ला पदत्याग करण्यास भाग पाडले गेले.
  • परिणामी, रशियामध्ये तात्पुरते सरकार (Provisional Government) स्थापन झाले.
• ऑक्टोबर क्रांती (नोव्हेंबर 1917):
  • तात्पुरत्या सरकारला जनतेचा पूर्ण पाठिंबा मिळाला नाही, कारण त्यांनी युद्धातील रशियाचा सहभाग सुरूच ठेवला आणि भूमी सुधारणा केली नाही.
  • व्लादिमीर लेनिनच्या नेतृत्वाखालील बोल्शेविक पक्षाने "शांती, भूमी आणि भाकरी" (Peace, Land, and Bread) या घोषणा देत मोठ्या प्रमाणावर पाठिंबा मिळवला.
  • ऑक्टोबर/नोव्हेंबरमध्ये, बोल्शेविक क्रांतिकारकांनी पेत्रोग्राडमधील महत्त्वाच्या सरकारी इमारतींवर ताबा मिळवला आणि तात्पुरते सरकार उलथून टाकले.
  • लेनिनच्या नेतृत्वाखाली नवीन सोव्हिएत सरकार स्थापन झाले.

परिणाम:

• रशियामध्ये साम्यवादी (कम्युनिस्ट) राजवट स्थापन झाली.
• पुढील काही वर्षांत रशियन गृहयुद्ध (1918-1922) झाले, ज्यात बोल्शेविक 'रेड आर्मी' आणि त्यांचे विरोधक 'व्हाईट आर्मी' यांच्यात संघर्ष झाला.
• 1922 मध्ये, सोव्हिएत युनियनची (Union of Soviet Socialist Republics - USSR) स्थापना झाली.
• या क्रांतीचा जगातील इतर देशांवर मोठा प्रभाव पडला, ज्यामुळे अनेक ठिकाणी साम्यवादी चळवळींना प्रोत्साहन मिळाले आणि शीतयुद्धाचा पाया रचला गेला.

स्रोत: ब्रिटानिका - रशियन क्रांती

लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे यांचे निधन १८ जुलै १९६९ रोजी झाले.

त्यांचे निधन हृदयविकाराच्या झटक्याने झाले. ते दीर्घकाळापासून अनेक व्याधींनी त्रस्त होते. दारिद्र्य, सततचा संघर्ष आणि व्यसनाधीनता यामुळे त्यांचे आरोग्य ढासळले होते.

वयाच्या अवघ्या ४९ व्या वर्षी त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला.

महमूद गावान, बहमनी सल्तनतीचे एक प्रभावी वजीर (पंतप्रधान) होते. त्यांनी सल्तनतीला मजबूत करण्यासाठी आणि प्रशासन सुधारण्यासाठी अनेक महत्त्वपूर्ण सुधारणा केल्या. त्यांच्या प्रमुख सुधारणा खालीलप्रमाणे आहेत:

• प्रशासकीय सुधारणा:
  • त्यांनी प्रांतांचे (ताराफ) प्रशासन अधिक कार्यक्षम बनवण्यासाठी त्यांना लहान युनिट्समध्ये विभागले. यामुळे प्रांतीय गव्हर्नरांच्या (ताराफदार) अधिकारांवर नियंत्रण आले.
  • केंद्र सरकारचा प्रांतांवरील ताबा वाढवला आणि प्रशासकीय भ्रष्टाचार कमी करण्याचा प्रयत्न केला.
  • न्यायव्यवस्थेत सुधारणा केल्या आणि न्यायाची अंमलबजावणी अधिक न्यायपूर्ण बनवली.
• सैनिकी सुधारणा:
  • त्यांनी बहमनी सैन्याची पुनर्रचना केली. शिस्त कठोर केली आणि लष्कराची कार्यक्षमता वाढवली.
  • युद्धाच्या नवीन तंत्रांचा आणि शस्त्रास्त्रांचा (उदा. दारूगोळा, तोफा) वापर सुरू केला, ज्यामुळे लष्करी ताकद वाढली.
  • सैन्यात निष्ठा आणि गुणवत्तेला महत्त्व दिले, ज्यामुळे गटबाजी कमी झाली.
• आर्थिक सुधारणा:
  • जमीन महसूल प्रणालीत सुधारणा केल्या. जमिनीची मोजणी करून तिच्या उत्पादनक्षमतेनुसार महसूल निश्चित केला. यामुळे शेतकऱ्यांवरचा बोजा कमी झाला आणि राज्याचा महसूल वाढला.
  • अन्यायकारक कर रद्द केले आणि व्यापार व उद्योगाला प्रोत्साहन दिले.
• शैक्षणिक सुधारणा:
  • त्यांनी बिदर येथे एक भव्य मदरसा (शिक्षण संस्था) स्थापन केली. ही मदरसा तत्कालीन काळात शिक्षण आणि ज्ञानाचे एक मोठे केंद्र बनली.
  • या मदरसामध्ये धार्मिक अभ्यासाव्यतिरिक्त गणित, विज्ञान, तत्त्वज्ञान यांसारख्या विषयांनाही प्रोत्साहन दिले गेले.

या सुधारणांमुळे बहमनी सल्तनत काही काळ अत्यंत समृद्ध आणि शक्तिशाली बनली होती.

प्राचीन भारताच्या इतिहासाची साधने:

"गडावर भगवे निशाण फडकले" या वाक्यातील उद्देश विभाग आहे: भगवे निशाण

उद्देश: कर्त्याला उद्देश म्हणतात. या वाक्यात 'भगवे निशाण' हे कर्ता आहे, म्हणजेच ते फडकले जाणारे आहे. त्यामुळे 'भगवे निशाण' हे उद्देश आहे.

मी थेट प्रतिमा (इमेज) प्रदर्शित करू शकत नाही. तथापि, अष्टप्रधान मंडळ हे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्थापन केलेले आठ मंत्र्यांचे एक मंडळ होते, जे त्यांच्या प्रशासनात महत्त्वाचे योगदान देत होते. या मंडळात प्रत्येक मंत्र्याला विशिष्ट जबाबदारी नेमून दिली होती.

आपण अष्टप्रधान मंडळाची प्रतिमा पाहण्यासाठी खालील विकिपीडिया दुव्याला भेट देऊ शकता:

• अष्टप्रधान मंडळ - विकिपीडिया