भारतीय ज्ञान विज्ञान तंत्रज्ञान (Indian Knowledge Systems - IKS) म्हणजे भारत आणि तिच्या भूतकाळातील परंपरातून आलेले ज्ञान, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान होय.

यामध्ये काय समाविष्ट आहे:

• प्राचीन ग्रंथ: वेद, उपनिषदे, पुराणे, तंत्र, ज्योतिष, वास्तुशास्त्र, आयुर्वेद, योगशास्त्र आणि इतर भारतीय ग्रंथ.
• ज्ञान शाखा: गणित, खगोलशास्त्र, धातुकाम, कृषी विज्ञान, जल व्यवस्थापन, पर्यावरण विज्ञान, कला, संगीत, नृत्य, नाट्यशास्त्र, आणि तत्त्वज्ञान.
• तंत्रज्ञान: बांधकाम, धातू प्रक्रिया, वस्त्रोद्योग, नौकानयन, आणि शस्त्र निर्माण.

IKS चा उद्देश:

• भारतीय ज्ञान प्रणालीचे जतन करणे, संवर्धन करणे आणि प्रोत्साहन देणे.
• आधुनिक विज्ञान आणि तंत्रज्ञानामध्ये भारतीय ज्ञानाचा उपयोग करणे.
• भारतीय शिक्षण प्रणालीमध्ये IKS चा समावेश करणे.
• भारतीय संस्कृती आणि परंपरेचा प्रसार करणे.

उदाहरण:

• गणित: 'शून्य' आणि 'दशमान पद्धती' चा शोध.
• आयुर्वेद: आजार बरे करण्यासाठी वनस्पती आणि नैसर्गिक उपायांचा वापर.
• योग: शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी योगाचा उपयोग.
• वास्तुशास्त्र: बांधकाम आणि वास्तुकला.