विज्ञान

थॉमस एडिसन यांनी अनेक महत्त्वपूर्ण शोध लावले, त्यापैकी काही प्रमुख शोध खालीलप्रमाणे आहेत:

• विद्युत दिवा (Light Bulb): एडिसन यांनी 1879 मध्ये कार्बन फिलामेंटचा वापर करून टिकाऊ विद्युत दिवा बनवला, ज्यामुळे लोकांना रात्रभर प्रकाश मिळवणे शक्य झाले.
• फोनोग्राफ (Phonograph): 1877 मध्ये एडिसनने फोनोग्राफचा शोध लावला, जे ध्वनी रेकॉर्ड आणि पुन्हा प्ले करणारे पहिले उपकरण होते.
• सिनेमॅटोग्राफ (Kinetograph): एडिसन आणि त्यांच्या टीमने मिलकर सिनेमॅटोग्राफचा विकास केला, ज्यामुळे चित्रपटांची निर्मिती करणे शक्य झाले.
• निकेल-लोह बॅटरी (Nickel-iron battery): एडिसनने ही बॅटरी विकसित केली, जी इलेक्ट्रिक वाहनांमध्ये वापरली जाते.
• कार्बन टेलिफोन ट्रान्समीटर (Carbon telephone transmitter): टेलिफोनमध्ये सुधारणा करण्यासाठी एडिसनने कार्बन टेलिफोन ट्रान्समीटरचा शोध लावला, ज्यामुळे आवाज अधिक स्पष्टपणे ऐकू येऊ लागला.

थॉमस एडिसनने आपल्या आयुष्यात 1,093 पेक्षा जास्त पेटंट्स (Patents) मिळवले. त्यांचे हे शोध जगाला प्रकाशमय करणारे ठरले.

संदर्भ:

• Edison's Patents
• Thomas Edison Biography

1. वार्षिक वलय (Annual Rings):

2. कार्बन डेटिंग (Carbon Dating):

3. डेंड्रोक्रोनोलॉजी (Dendrochronology):

4. पोटॅशियम-आर्गन डेटिंग (Potassium-Argon Dating):

5. थर्मोल्युमिनेसेन्स डेटिंग (Thermoluminescence Dating):

या विविध पद्धतींच्या साहाय्याने झाडांचे आणि लाकडी वस्तूंचे वय अचूकपणे मोजता येते.

प्राचीन वस्तूंचे वय मोजण्यासाठी कार्बन डेटिंग (Carbon dating) पद्धत वापरली जाते. या पद्धतीत कार्बन-14 या कार्बनच्या समस्थानिकाचा (isotope) वापर केला जातो. कार्बन-14 चा अर्धायुष्य काळ (half-life) 5,730 वर्षे आहे. याचा अर्थ असा की 5,730 वर्षांनंतर कार्बन-14 चे प्रमाण मूळच्या प्रमाणापेक्षा निम्मे होते.

कार्बन डेटिंग कसे काम करते:

1. सजीवांमध्ये कार्बन-14: सजीव असताना, प्राणी आणि वनस्पती वातावरणातील कार्बन शोषून घेतात. त्यामुळे त्यांच्या शरीरात कार्बन-14 चे प्रमाण वातावरणातील प्रमाणाएवढेच असते.
2. मृत्यूनंतर कार्बन-14 चा क्षय: जेव्हा सजीव मरतो, तेव्हा तो कार्बन घेणे थांबवतो. त्यानंतर त्याच्या शरीरातील कार्बन-14 चा क्षय (decay) होण्यास सुरुवात होते.
3. वस्तूचे वय निश्चित करणे: वैज्ञानिकांनी वस्तूतील कार्बन-14 चे प्रमाण मोजतात आणि त्या आधारावर वस्तू किती जुनी आहे हे ठरवतात. कार्बन-14 चे प्रमाण जेवढे कमी, तेवढी वस्तू अधिक जुनी असते.

कार्बन डेटिंग हे 50,000 वर्षांपर्यंतच्या जुन्या वस्तूंचे वय मोजण्यासाठी उपयुक्त आहे. त्यापेक्षा जुन्या वस्तूंचे वय मोजण्यासाठी पोटॅशियम-आर्गन डेटिंग (Potassium-argon dating) किंवा युरेनियम-लेड डेटिंग (Uranium-lead dating) यांसारख्या इतर पद्धती वापरल्या जातात.

अधिक माहितीसाठी आपण हे पाहू शकता: कार्बन डेटिंग - विकिपीडिया

कालमापन (Dating) करण्यासाठी अनेक वैज्ञानिक पद्धती वापरल्या जातात, त्यापैकी काही प्रमुख पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत:

1. रेडिओकार्बन कालमापन (Radiocarbon Dating):

   या पद्धतीत कार्बन-14 या कार्बनच्या समस्थानिकाचा (isotope) वापर केला जातो. कार्बन-14 चा अर्धायुष्य (half-life) ५,७३० वर्षे आहे. त्यामुळे ५०,००० वर्षांपर्यंतच्या जुन्या वस्तूंचे वय या पद्धतीने काढता येते. विशेषतः सेंद्रिय वस्तू, जसे की लाकूड, कोळसा, हाडे, इत्यादींचे वय यातून अचूकपणे समजते.

   उपयोग: पुरातत्वशास्त्र, जीवाश्मशास्त्र

2. पोटॅशियम-आर्गन कालमापन (Potassium-Argon Dating):

   या पद्धतीत पोटॅशियम-40 (Potassium-40) या समस्थानिकाचे आर्गन-40 (Argon-40) मध्ये रूपांतरण होण्याच्या वेगाचा वापर केला जातो. याचा अर्धायुष्य (half-life) १.२५ अब्ज वर्षे आहे. त्यामुळे खूप जुन्या geological नमुन्यांचे वय काढण्यासाठी ही पद्धत उपयोगी आहे.

   उपयोग: भूगर्भशास्त्र, ज्वालामुखीचा अभ्यास

3. युरेनियम-लेड कालमापन (Uranium-Lead Dating):

   या पद्धतीत युरेनियमच्या समस्थानिकांचे (Uranium isotopes) लेडमध्ये रूपांतरण होण्याच्या वेगाचा वापर करतात. याचा उपयोग मुख्यतः खनिजांचे वय काढण्यासाठी होतो आणि ही पद्धत कोट्यवधी वर्षे जुन्या नमुन्यांसाठी वापरली जाते.

   उपयोग: भूगर्भशास्त्र, खनिजांचा अभ्यास

4. थर्मोल्युमिनेसेन्स कालमापन (Thermoluminescence Dating):

   ही पद्धत मातीची भांडी किंवा भाजलेल्या वस्तूंचे वय ठरवण्यासाठी वापरली जाते. वस्तू गरम केल्यावर त्यातून उत्सर्जित होणाऱ्या प्रकाशाच्या आधारावर तिची निर्मिती कधी झाली हे ठरवले जाते.

   उपयोग: पुरातत्वशास्त्र

5. इलेक्ट्रॉन स्पिन रेझोनन्स (Electron Spin Resonance):

   या पद्धतीत नमुन्यातील मुक्त इलेक्ट्रॉनची संख्या मोजली जाते, ज्यामुळे त्या वस्तूवरील किरणोत्सर्गाचा (radiation) प्रभाव समजतो आणि त्यानुसार कालमापन केले जाते.

   उपयोग: जीवाश्मशास्त्र, भूगर्भशास्त्र

या वेगवेगळ्या पद्धतींच्या आधारे वैज्ञानिक विविध वस्तू आणि घटनांचे अचूक कालमापन करू शकतात.

पूळन म्हणजे नदीच्या पात्रातील वाळूचा किंवा रेतीचा भाग.

नदी जेव्हा समुद्राला मिळते, तेव्हा नदीच्या मुखाजवळ पूळण तयार होते. या ठिकाणी नदीने आणलेली माती, वाळू आणि इतर sediment जमा होतात.

पूळण अनेक कारणांसाठी महत्त्वाची असते:

• ती विविध वनस्पती आणि प्राणी यांचे घर असते.
• पूर आणि समुद्राच्या लाटांपासून संरक्षण करते.
• मनोरंजनासाठी उपयुक्त जागा असते.

इंग्रजीमध्ये पूळनला बीच (Beach) म्हणतात.