विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

• गणित:

  शून्याचा शोध, दशांश पद्धती, बीजगणित, त्रिकोणमिती यांचा विकास.

  संदर्भ: Britannica

• खगोलशास्त्र:

  ग्रह आणि तारे यांच्या गतीचा अभ्यास, पंचांग, खगोलीय वेधशाळा.

  संदर्भ: Ministry of Culture, GOI

• आयुर्वेद:

  प्राचीन भारतीय वैद्यकशास्त्र, शल्य चिकित्सा (surgery), वनस्पतींपासून औषधे.

  संदर्भ: NIH

• धातूकाम:

  लोह स्तंभ (Iron pillar), तांबे आणि इतर धातूंच्या वस्तू बनवण्याची कला.

  संदर्भ: The Better India

• वास्तुशास्त्र:

  नगर रचना, मंदिरांची बांधणी, जल व्यवस्थापन.

  संदर्भ: Live History India

• रसायनशास्त्र:

  विविध रासायनिक प्रक्रियांचा अभ्यास, रंग आणि सौंदर्य प्रसाधने.

  संदर्भ: IAS

• वस्त्रोद्योग:

  विविध प्रकारचे कापड, रंग, आणि त्यांची निर्मिती.

  संदर्भ: V&A Museum

1. गणित:

• शून्य (०): भारताने जगाला शून्याची संकल्पना दिली, ज्यामुळे गणितीय आकडेमोड करणे सोपे झाले.
• दशमान पद्धती: दशमान पद्धतीचा विकास भारतात झाला, जी आज जागतिक स्तरावर वापरली जाते.
• त्रिकोणमिती: त्रिकोणमिती (Trigonometry) आणि बीजगणितातील (Algebra) समीकरणे प्राचीन भारतीय गणितज्ञांनी विकसित केली.
• पायथागोरस प्रमेय: बौधायन यांनी पायथागोरस प्रमेयाचा शोध लावला, जे त्रिकोणाच्या बाजूंच्या संबंधांचे स्पष्टीकरण देते.

2. खगोलशास्त्र:

• ग्रह आणि तारे: भारतीय खगोलशास्त्रज्ञांनी ग्रह आणि ताऱ्यांच्या स्थितीचा अभ्यास केला.
• सूर्य सिद्धांत: आर्यभट्ट यांनी पृथ्वी स्वतःभोवती फिरते आणि सूर्य स्थिर आहे हे सांगितले.
• पंचांग: भारतीय पंचांग आजही ग्रह, तारे आणि नक्षत्रांच्या आधारावर बनवले जाते.

3. आयुर्वेद:

• चरक संहिता: चरक संहितेमध्ये अनेक रोगांवर उपचार आणि औषधे दिली आहेत.
• सुश्रुत संहिता: सुश्रुत संहितेत शस्त्रक्रिया (surgery) करण्याची पद्धत आणि उपकरणे याबद्दल माहिती आहे.
• वनस्पतीBased औषधे: प्राचीन भारतीय वैद्यांनी अनेक वनस्पतींपासून औषधे तयार केली, जी आजही वापरली जातात.

4. धातुकाम आणि रसायनशास्त्र:

• लोह स्तंभ: दिल्लीतील लोह स्तंभ हे प्राचीन भारतीय धातुकामाचे उत्तम उदाहरण आहे, जो आजही गंजलेला नाही.
• धातूंचे ज्ञान: प्राचीन भारतीयांना विविध धातूंचे ज्ञान होते आणि ते धातू शुद्ध करण्याची प्रक्रिया करत होते.
• रसायनिक प्रक्रिया: रसायनांचा उपयोग करून विविध वस्तू बनवण्याची कला प्राचीन भारतीयांना अवगत होती.

5. स्थापत्यशास्त्र आणि अभियांत्रिकी:

• सिंधू संस्कृती: सिंधू संस्कृतीतील शहरांची रचना, बांधकाम आणि जलव्यवस्थापन हे उत्कृष्ट स्थापत्यशास्त्राचे उदाहरण आहे.
• मंदिरे आणि स्तू: प्राचीन भारतीय मंदिरे आणि स्तूपांची रचना क्लिष्ट असून ती अभियांत्रिकीचा उत्कृष्ट नमुना आहे.
• जलाशय आणि कालवे: प्राचीन भारतात पाणी साठवण्यासाठी जलाशय आणि कालवे बांधले गेले, जे जलव्यवस्थापनाचे उत्तम उदाहरण आहे.