जागतिक पर्यावरण दिन 

पर्यावरण हा शब्द परि आणि आवरण या दोन शब्दांनी बनलेला आहे ज्यामध्ये परि म्हणजे आपल्या अवतीभवती किंवा आपल्या सभोवताली.आवरण म्हणजे आपल्या सभोवताल जे व्यापले आहे.

पर्यावरण हे वातावरण,हवामान,स्वच्छता,प्रदूषण आणि झाडांपासून बनलेले आहे.सर्व गोष्टी म्हणजेच पर्यावरणाचा आपल्या दैनंदिन जीवनाशी थेट संबंध आहे आणि आपल्या दैनंदिन जीवनावर त्याचा परिणाम होतो.  

मनुष्य आणि पर्यावरण एकमेकांवर अवलंबून आहे. प्रदूषण किंवा झाडांची कमतरता या पर्यावरणीय प्रदूषणाचा थेट परिणाम मानवी शरीरावर आणि आरोग्यावर होतो.मानवाच्या चांगल्या सवयी जसे की झाडांची जोपासना करणे. प्रदूषण रोखणे,स्वच्छता राखणे या साऱ्या गोष्टी पर्यावरणाला प्रभावित करतात.मानवाच्या वाईट सवयी जसे की  

पाणी घाण करणे,पाण्याचे अपव्यय करणे,झाडे कापणे,या गोष्टी पर्यावरणाला प्रभावित करतात.याचा परिणाम म्हणजे नैसर्गिक आपत्तींना सामोरी जावे लागते.

संयुक्त राष्ट्रांनी जाहीर केलेला हा दिवस जागतिक पातळीवर पर्यावरणा विषयी जागरूकता आणण्यासाठी साजरा केला जातो. याची सुरुवात 1972 मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेने 5 जून ते 16 जून या कालावधीत आयोजित जागतिक पर्यावरण परिषदेत केली. पहिला जागतिक पर्यावरण दिन 5 जून 1973 रोजी साजरा करण्यात आला.

पर्यावरणाच्या जैविक घटकांमध्ये सूक्ष्मजीवांपासून कीटक, प्राणी आणि वनस्पती आणि सर्व जैविक क्रियाकलाप आणि त्यांच्याशी संबंधित प्रक्रियांचा समावेश आहे.

वातावरणाच्या अजैविक घटकांमध्ये निर्जीव घटक आणि त्यांच्याशी संबंधित प्रक्रिया असतात, जसे की पर्वत, खडके,नदी,वारं आणि हवामान घटक.सर्वसाधारणपणे,हे सर्व जैविक आणि अजैविक घटक, तथ्य, प्रक्रिया आपल्या जीवनावर परिणाम पाडणाऱ्या घटनांचा समावेश असलेले एक घटक आहे. हे आपल्या सभोवताली व्यापलेले आहे. आपल्या जीवनातील प्रत्येक प्रसंग या पर्यावरणावर अवलंबून आहे आणि तसेच ते संपादित केले जाते. मानवांनी केलेल्या सर्व कृतींचा पर्यावरणावर थेट किंवा अप्रत्यक्ष परिणाम होतो. अशा प्रकारे, जीव आणि पर्यावरणामध्ये देखील एक संबंध आहे,जो परस्पर अवलंबून आहे. 

मानवी हस्तक्षेपाच्या आधारे, पर्यावरणाची दोन भागात विभागणी केली जाऊ शकते, पहिली नैसर्गिक किंवा नैसर्गिक वातावरण आणि मानवनिर्मित वातावरण. ही विभागणी नैसर्गिक प्रक्रिया आणि परिस्थितीत मानवी हस्तक्षेपाच्या अत्यधिक प्रमाणात आणि कमतरतेनुसार आहे.

प्रदूषण, हवामान बदल इत्यादी पर्यावरणीय समस्या मानवाला त्यांच्या जीवनशैलीबद्दल पुनर्विचार करण्यास प्रवृत्त करत आहे आणि आता पर्यावरण संरक्षण आणि पर्यावरण व्यवस्थापन करणेआवश्यक आहे.आज आपल्याला सर्वात जास्त गरज आहे ती म्हणजे सर्वसामान्यांना आणि सुशिक्षित वाचकांना पर्यावरणाच्या संकटाची जाणीव करुन देण्याची आणि पर्यावरणाच्या रक्षणाची प्रतिज्ञा घेण्याची.आपण आपल्या पर्यावरणाचा सांभाळ करू.अशी प्रतिज्ञा घेऊ या.आणि आपल्या पर्यावरणाचे रक्षण करू या.

 

 

जागतिक पर्यावरण दिन दरवर्षी 5 जून रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस साजरा करण्यामागचा उद्देश लोकांमध्ये पर्यावरणाबद्दल जागरूकता वाढवणे आणि पर्यावरण संरक्षणासाठी कृती करण्यास प्रोत्साहित करणे हा आहे.

या दिवसाची सुरुवात:

• 1972 मध्ये संयुक्त राष्ट्र संघाने (United Nations) स्टॉकहोम येथे मानवी पर्यावरण परिषदेत (Conference on the Human Environment) जागतिक पर्यावरण दिन साजरा करण्याची घोषणा केली.
• पहिला जागतिक पर्यावरण दिन 5 जून 1973 रोजी साजरा करण्यात आला.

उद्देश:

• पर्यावरणाचे संरक्षण करणे.
• नैसर्गिक संसाधनांचे जतन करणे.
• प्रदूषण कमी करणे.
• जैवविविधता (Biodiversity) टिकवून ठेवणे.
• पर्यावरणास अनुकूल जीवनशैलीचा अवलंब करणे.

जागतिक पर्यावरण दिनाच्या निमित्ताने जगभरात विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात, जसे:

• वृक्षारोपण कार्यक्रम
• स्वच्छता मोहीम
• जागरूकता रॅली
• परिसंवाद (Seminars) आणि कार्यशाळा (Workshops)
• निबंध स्पर्धा आणि चित्रकला स्पर्धा

महत्व:

• हा दिवस पर्यावरणाचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी एक संधी आहे.
• पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी लोकांना एकत्र येण्याची प्रेरणा मिळते.
• शाश्वत विकासाच्या (Sustainable development) दिशेने वाटचाल करण्यास मदत होते.

संदर्भ:

• संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रम (UNEP)