१. चाचणीचा उद्देश निश्चित करा: चाचणी कोणत्या विशिष्ट भाषिक कौशल्यांचे (linguistic skills) मूल्यांकन करेल हे ठरवा. उदाहरणार्थ:

• श्रवण (Listening)
• भाषण (Speaking)
• वाचन (Reading)
• लेखन (Writing)
• व्याकरण (Grammar)
• शब्दसंग्रह (Vocabulary)

२. लक्षित गट (Target group): चाचणी कोणत्या वर्गासाठी किंवा वयोगटासाठी आहे ते ठरवा. त्यानुसार चाचणीची काठिण्य पातळी (difficulty level) निश्चित करा.

३. चाचणीचे स्वरूप (Test format): चाचणीमध्ये कोणत्या प्रकारचे प्रश्न असतील ते ठरवा.

• वस्तुनिष्ठ प्रश्न (Objective type questions): बहुपर्यायी प्रश्न (Multiple choice questions), रिकाम्या जागा भरा (Fill in the blanks), सत्य/असत्य (True/False).
• व्यक्तिनिष्ठ प्रश्न (Subjective type questions): लघु उत्तरी प्रश्न (Short answer questions), निबंधात्मक प्रश्न (Essay type questions).

४. प्रश्नांची निवड: प्रत्येक भाषिक कौशल्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी योग्य प्रश्न तयार करा. प्रश्न तयार करताना विद्यार्थ्यांची आकलन क्षमता, भाषिक ज्ञान आणि व्यावहारिक कौशल्ये विचारात घ्या.

५. चाचणीची रचना (Test structure): चाचणीची रचना स्पष्ट आणि सोपी असावी. प्रत्येक विभागासाठी सूचना स्पष्टपणे नमूद करा.

६. गुणदान योजना (Marking scheme): प्रत्येक प्रश्नासाठी गुण निश्चित करा. वस्तुनिष्ठ प्रश्नांसाठी अचूक उत्तरांना पूर्ण गुण आणि व्यक्तिनिष्ठ प्रश्नांसाठी उत्तराच्या गुणवत्तेनुसार गुण द्या.

७. चाचणीची वेळ: चाचणी पूर्ण करण्यासाठी पुरेसा वेळ द्या. वेळ निश्चित करताना प्रश्नांची संख्या आणि विद्यार्थ्यांची लेखन गती (writing speed) विचारात घ्या.

८. चाचणीचे विश्लेषण: चाचणी घेतल्यानंतर, उत्तरांचे विश्लेषण करा. कोणत्या प्रश्नांमध्ये विद्यार्थ्यांना सर्वाधिक अडचणी आल्या, कोणत्या भाषिक कौशल्यांमध्ये सुधारणा आवश्यक आहे, हे ओळखा.

९. अभिप्राय (Feedback): चाचणीच्या निकालांवर आधारित विद्यार्थ्यांना अभिप्राय द्या. त्यांच्याStrong आणि Weakness सांगा आणि सुधारणा करण्यासाठी मार्गदर्शन करा.

१०. उदाहरण प्रश्नपत्रिका: (इयत्ता: ५ वी, विषय: मराठी)

विभाग १: श्रवण (Listening) (गुण: १०)

सूचना: शिक्षकांनी एक परिच्छेद वाचावा, आणि विद्यार्थ्यांनी त्या आधारावर प्रश्नांची उत्तरे द्यावी.

1. परिच्छेदात कशाबद्दल माहिती दिली आहे? (२ गुण)
2. 'वृक्ष' या शब्दाचा समानार्थी शब्द कोणता? (२ गुण)
3. तुम्हाला आवडलेल्या एका फळाचे नाव सांगा. (३ गुण)
4. या परिच्छेदातून तुम्हाला काय शिकायला मिळाले? (३ गुण)

विभाग २: भाषण (Speaking) (गुण: १०)

सूचना: विद्यार्थ्यांना खालील विषयांवर दोन मिनिटे बोलायला सांगा.

1. माझा आवडता प्राणी (५ गुण)
2. माझ्या शाळेतील आवडते ठिकाण (५ गुण)

विभाग ३: वाचन (Reading) (गुण: १०)

सूचना: खालील परिच्छेद वाचा आणि प्रश्नांची उत्तरे द्या.

(एक छोटा परिच्छेद द्या)

1. परिच्छेदाचा मुख्य विषय काय आहे? (२ गुण)
2. कोणता शब्द 'आनंद' दर्शवतो? (२ गुण)
3. तुम्हाला या गोष्टीतून काय शिकायला मिळाले? (३ गुण)
4. तुमच्या आवडत्या पुस्तकाचे नाव सांगा. (३ गुण)

विभाग ४: लेखन (Writing) (गुण: १०)

सूचना: खालील विषयांवर लघु निबंध लिहा.

1. माझा आवडता खेळ (५ गुण)
2. माझ्या स्वप्नातील शाळा (५ गुण)

विभाग ५: व्याकरण (Grammar) (गुण: १०)

1. लिंग बदला: मुलगा (१ गुण)
2. वचन बदला: पुस्तक (१ गुण)
3. समानार्थी शब्द लिहा: सूर्य (१ गुण)
4. विरुद्धार्थी शब्द लिहा: प्रकाश (१ गुण)
5. खालील वाक्यातील कर्ता ओळखा: राम आंबा खातो. (२ गुण)
6. खालील वाक्यातील क्रियापद ओळखा: सीता गाणे गाते. (२ गुण)
7. कंसात दिलेल्या शब्दाचा योग्य वापर करून वाक्य पूर्ण करा: (काल, उद्या) मी ____ शाळेत जाणार आहे. (२ गुण)