जनहित याचिका (Public Interest Litigation): जनहित याचिका म्हणजे असा खटला जो लोकांच्या हितासाठी न्यायालयात दाखल केला जातो. जेव्हा एखाद्या गोष्टीमुळे समाजातील मोठ्या गटावर अन्याय होत असेल, तेव्हा कुणीही व्यक्ती किंवा संस्था जनहित याचिका दाखल करू शकते.

जनहित याचिका कोण दाखल करू शकते?

• सामान्य नागरिक: होय, कोणताही सामान्य नागरिक जनहित याचिका दाखल करू शकतो. जर त्याला असे वाटत असेल की कोणाContextual Helpतरी सार्वजनिक हिताचे उल्लंघन होत आहे, तर तो उच्च न्यायालय किंवा सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल करू शकतो.
• संस्था: सामाजिक संस्था, गैर-सरकारी संस्था (NGOs) देखील जनहित याचिका दाखल करू शकतात.

जनहित याचिका दाखल करण्याची प्रक्रिया:

1. माहिती गोळा करणे: ज्या विषयावर याचिका दाखल करायची आहे, त्यासंबंधी सर्व माहिती, पुरावे आणि कागदपत्रे जमा करा.
2. वकिलाचा सल्ला: जनहित याचिका दाखल करण्यासाठी वकिलाचा सल्ला घेणे महत्त्वाचे आहे. वकील तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करू शकतात.
3. याचिका तयार करणे: याचिकेमध्ये तुमचा मुद्दा स्पष्टपणे मांडा. कोणत्या कायद्याचे उल्लंघन झाले आहे, हे सांगा आणि न्यायालयाला काय करण्याची विनंती आहे, ते नमूद करा.
4. कोर्ट फी: जनहित याचिका दाखल करण्यासाठी नाममात्र कोर्ट फी भरावी लागते.
5. उच्च न्यायालयात किंवा सर्वोच्च न्यायालयात दाखल करणे: याचिका उच्च न्यायालयात (High Court) किंवा सर्वोच्च न्यायालयात (Supreme Court) दाखल करा.
   • उच्च न्यायालयात दाखल करण्यासाठी, घटनेच्या अनुच्छेद २२६ (Article 226) अंतर्गत याचिका दाखल करा.
   • सर्वोच्च न्यायालयात दाखल करण्यासाठी, घटनेच्या अनुच्छेद ३२ (Article 32) अंतर्गत याचिका दाखल करा.

कागदपत्रे: याचिकेसोबत संबंधित कागदपत्रे, पुरावे आणि प्रतिज्ञापत्र (affidavit) सादर करणे आवश्यक आहे.

टीप: जनहित याचिका दाखल करणे हे एक गंभीर बाब आहे. त्यामुळे, योग्य माहिती आणि तयारीसह याचिका दाखल करणे महत्त्वाचे आहे.

अधिक माहितीसाठी आपण विधी सेवा समिती (Legal Services Authority) किंवा एखाद्या कायदेशीर सल्लागाराची मदत घेऊ शकता.

संदर्भ:

• जनहित याचिका (PIL) क्या है?