सणासुदीच्या काळात देशात गोडे तेलाचा वापर १.५ लाख टन होईल आणि देशांतर्गत मागणीत १५ टक्क्यांपर्यंत वाढ होणार आहे. मात्र, हा विषय केवळ चवीपुरता मर्यादित नसून आरोग्याशीही संबंधित आहे. लोक पारंपरिक तेलांच्या वापराऐवजी आरोग्याच्या दृष्टीने हितकारक ठरणारे खाद्यतेल घेत आहेत. देशात राइस ब्रेनचा वापर दरवर्षी जवळपास ५० हजार टनांनी वाढला आहे. उच्च उत्पन्न गटातील लोक ऑलिव्ह ऑइलला प्राधान्य देत आहेत. विशेष म्हणजे रोजच्या स्वयंपाकात घरोघरी तेलाचा वापर १० टक्क्यांपर्यंत घटला आहे. अमेरिकेच्या कृषी विभागानुसार (यूएसडीए) भारतात गेल्या पाच वर्षांत सूर्यफुलाच्या तेलाचा वापर ७० टक्क्यांपर्यंत वाढला आहे, तर शेंगदाणा तेलाचा वापर कमी झाला आहे. दुसरीकडे २० वर्षांनंतरही वनस्पती तेल वापराचे प्रमाण स्थिर असून त्याचा ८० टक्क्यांपर्यंत व्यावसायिक उपयोग होत आहे. गोडे तेल वापरात घट झाल्याने तेलाच्या वार्षिक खपातील वाढ अपेक्षेपेक्षा अर्धी होत आहे.  


यूएसडीएनुसार, गेल्या पाच वर्षांत भारतात तेलाचा सरासरी वार्षिक खप सात टक्के दराने वाढत आहे. यासंदर्भात अदाणी विल्मरचे सीओओ अतुल चतुर्वेदी म्हणाले, नवरात्र ते दीपावलीपर्यंत तेलाचा वापर १० टक्क्यांपर्यंत वाढतो. मात्र, आरोग्याबाबतच्या जागरूकतेमुळे ऑलिव्ह ऑइल आणि राइस ब्रॅनसारख्या तेलाचा वापर वाढत आहे. ऑलिव्ह आॅइलचा वापर सध्या दरवर्षी १० हजार मेट्रिक टनांपेक्षा कमी आहे. हे प्रमाण खूप कमी आहे. देशात यंदा सोयाबीन, भुईमूग पिकाचे अपेक्षित उत्पन्न मिळणार नसले तरी पुरेशा आयातीमुळे किमतीवर फारसा परिणाम होणार नाही. सप्टेंबर २०१४ ते ऑक्टोबर २०१५ पर्यंत १४० लाख टन तेल आयात होण्याचा अंदाज आहे. सॉल्व्हेंट एक्सट्रॅक्टर्स असोसिएशन ऑफ इंडियाचे कार्यकारी संचालक बी. व्ही. मेहता म्हणाले, देशात सरासरी तेलाची विक्री १६ ते १७ लाख टन आहे. सणांमध्ये याच्या मागणीत १० टक्के वाढ होते. अशा स्थितीत नवरात्र ते दीपावलीपर्यंत जवळपास १.५ लाख टन तेलाची विक्री वाढू शकते. देशात राइस ब्रॅनचा वापर वाढत आहे. खाद्यपदार्थ तज्ज्ञ आणि हॉटेल-रेस्तराँ मॅनेजमंेट कंपनी फूड डिझाइन हॉस्पिटॅलिटी सिस्टिम्सचे सीएमडी एच. ए. मिश्रा यांच्या म्हणण्यानुसार, दिवाळीत तेलाचा वापर १५ ते २० टक्क्यांपर्यंत वाढेल. आरोग्याप्रति सजगता वाढल्यामुळे पारंपरिक पद्धतीच्या खोबरेल तेलाऐवजी दक्षिण भारतात सूर्यफूल, मध्य भारतात मोहरी आणि पश्चिम भारतात सोयाबीन तेलाचा वापर वाढला आहे. दुसरीकडे, कोलेस्टेरॉल न होणे आणि फॅट (मेद) कमी करण्याच्या गुणांमुळे राइस ब्रॅन आणि ऑलिव्ह ऑइलचा वापर वाढत आहे. मिश्रा यांच्या म्हणण्यानुसार, जास्त किमतीमुळे ऑलिव्ह आॅइलचा वापर आर्थिकदृष्ट्या समृद्ध घरांमध्ये होत आहे. पंचतारांकित हॉटेलमध्ये तयार होणारे जेवण याच तेलापासून बनते. इटालियन आणि विदेशी रेस्तराँमध्ये जेवण तयार करण्यासाठी ९० टक्क्यांपर्यंत याचा वापर केला जातो. घरांमध्ये स्प्रे ऑइलची संकल्पना रूढ होत आहे. द सेंट्रल ऑर्गनायजेशन फॉर ऑइल इंडस्ट्री अँड ट्रेडचे अध्यक्ष लक्ष्मीचरण अग्रवाल म्हणाले, सध्या रिफाइंड, सोयाबीन आणि अन्य तेल वापराचे प्रमाण वाढले आहे.  

 

गोडे तेलाची विक्री  
तेल             २०१०-११    २०१५-१६  
सोयाबीन    २६.१०    ४४.००  
पाम तेल    ७०.९०    ९९.५०  
मोहरी    २२.४३    २५.१०  
मोहरी    २२.४३    २५.१०  
शेंगदाणा    १२.५६    १०.५२  
सरकी    ११.२१    १३.२०  
सूर्यफूल    ०९.९१    १७.००  
अन्य    ०६.०१    ०६.७५  
एकूण     १५९.१२    २१६.०७  


नोट : युनायटेड स्टेट डिपार्टमेंट ऑफ अॅग्रिकल्चरच्या आॅइल सीड्स वर्ल्ड मार्केट्स अँड ट्रेडनुसार, विक्री लाख टनात. २०१५-१६ ची आकडेवारी अंदाजावर आधारित.  


या दोन बाबी लक्षात असू द्या  
१. तेलाचा वारंवार वापर केल्यास त्यात फ्री रॅडिकल्स तयार होतात. यामुळे कॅन्सर आणि हृदयविकार होण्याचा धोका वाढतो. एकापेक्षा जास्त वेळेस तेलाचा वापर करावयाचा असेल, तर तेल गाळून घ्या.  
२. जास्त तेलात तयार केलेला स्वयंपाक जास्त रुचकर असतो ही धारणा सोडून द्या. जास्त तेल टाकल्याने तेल वाया जाते, शिवाय भाज्यांतील पोषकतत्त्वेही कमी होतात.


तेल आणि तुमचे आरोग्य  
राइस ब्रॅन  
इन्सुलिन रेझिस्टन्स चांगल्या पद्धतीने  
यामध्ये ओरिजनॉल आढळते. यामुळे कोलेस्टेरॉल पातळी कमी होते. या तेलाची योग्य इन्सुलिन पातळीसाठी मदत होते. तजेलदार त्वचेसाठी उपयोगी पडणारे स्क्वालिन यामध्ये आहे.


सूर्यफूल  
हृदयरोग,कॅन्सरपासून बचाव करते
ओमेगा-६ आणि जीवनसत्त्व ई असल्यामुळे शरीराच्या पेशींसाठी चांगले असते. कॅन्सर आणि हृदयरोगापासून बचाव करते. प्रतिकारशक्ती आणि मज्जातंतू प्रणाली चांगली करते.


शेंगदाणा  
वाईट कोलेस्टेरॉल कमी करते
यामध्ये मोनो आणि पॉली अनसॅच्युरेटेड चरबी असते. यामुळे अपायकारक ठरणारे कोलेस्टेरॉल कमी होते. यात आढळणारे ई जीवनसत्त्व उत्कृष्ट अँटी ऑक्सिडंट आहे.


ऑलिव्ह: पार्किन्सन्स, अल्झायमरपासून बचाव
अँटी ऑक्सिडंट्स असल्याने आर्थरायटिसची वेदना कमी. पार्किन्सन अल्झायमरसारआजारांपासून बचाव.

 

मोहरी: सर्दी व त्वचा विकारामध्ये फायदेशीर  
संतुलित सेवन केल्यास पचनक्रिया सुधारते. भूक वाढवते. सर्दी, खोकला आणि त्वचा विकारावर गुणकारी.