2 उत्तरे
2
answers
भारताच्या राज्यघटनेचे स्रोत कोणते आहेत?
1
Answer link
*भारतीय राज्यघटनेचे स्त्रोत*
भारतीय शासन कायदा 1935
· जवळ जवळ राज्यघटनेचा मोठा भाग भारतीय शासन कायदा 1935 पासून घेण्यात आला.
· संघराज्यीय शासन पद्धती
· न्यायव्यवस्था
· लोकसेवा आयोग, आणीबाणीची तरतूद, राज्यपालाचे पद
· प्रशासकीय तरतूद
ब्रिटिश घटना
· संसदीय शासन व्यवस्था
· कॅबिनेट व्यवस्था
· द्विगृही संसद पद्धती
· फर्स्ट पास्ट-पोस्ट-सिस्टम
· कायदे प्रणाली व कायदा करण्याची पद्धत
· एकेरी नागरिकत्व
· संसदीय विशेषाधिकार
· आदेश देण्याचे विशेष हक्क
यू एस ए ची घटना
·
राज्यघटनेतील मूलभूत हक्क
· उपराष्ट्रपती हे पद
· न्यायव्यवस्थेचे स्वातंत्र्य
· न्यायिक पुनर्विलोकण
· राष्ट्रपतीवरील महाभियोगाची पद्धत
· सर्वोच्च न्यायालय व उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशास पदावरून दूर करण्याची पद्धत
कॅनडाची घटना
·
प्रभावी केंद्र असलेले संघराज्य
· शेषाधिकार केंद्राकडे असण्याची तरतूद ( राज्यघटनेमध्ये समावर्ती सूची, केंद्र सूची व राजयसूची चा समावेश असतो ज्या विषयाचा या तिन्ही पैकी कोणत्याही सूचित समावेश नसतो त्यास शेषाधिकार असे म्हणतात )
· राज्यपालाची केंद्राचा प्रतींनिधी म्हणून नेमणूक
· सर्वोच्च न्यायालयाचे सल्लागार आधिकार क्षेत्र
आयरीश घटना
·
राज्य धोरणाची मार्गदर्शक तत्वे
· राष्ट्रपतीच्या निवडणुकीची पद्धत
· राज्यसभेवर काही सदस्यांचे नामनिर्देशन
अस्ट्रेलिया ची घटना
·
राज्यघटनेतील समावर्ती सूची
· संसदेच्या दोन्ही सभागुहाची संयुक्त बैठक
· व्यापार व वाणीज्याचे स्वातंत्र्य
फ्रांस ची घटना
·
गणराज्य
· प्रस्ताविकेतील स्वातंत्र्य
· समता व बंधुता हे आदर्श
दक्षिण आफ्रिकेची घटना
·
घटना दुरुस्तीची पद्धत
· राज्यसभेच्या सदस्यांची निवडणूक
सोव्हिएत रशियाची घटना
· मूलभूत कर्तव्य
· प्रस्ताविकेतील सामाजिक , आर्थिक व राजकीय न्यायाचा आदर्श
जपानची घटना
· कायद्याने प्रस्थापित पद्धत
जर्मनीची घटना
· आणीबाणी दरम्यान मूलभूत हक्क स्थगित होणे
भारतीय शासन कायदा 1935
· जवळ जवळ राज्यघटनेचा मोठा भाग भारतीय शासन कायदा 1935 पासून घेण्यात आला.
· संघराज्यीय शासन पद्धती
· न्यायव्यवस्था
· लोकसेवा आयोग, आणीबाणीची तरतूद, राज्यपालाचे पद
· प्रशासकीय तरतूद
ब्रिटिश घटना
· संसदीय शासन व्यवस्था
· कॅबिनेट व्यवस्था
· द्विगृही संसद पद्धती
· फर्स्ट पास्ट-पोस्ट-सिस्टम
· कायदे प्रणाली व कायदा करण्याची पद्धत
· एकेरी नागरिकत्व
· संसदीय विशेषाधिकार
· आदेश देण्याचे विशेष हक्क
यू एस ए ची घटना
·
राज्यघटनेतील मूलभूत हक्क
· उपराष्ट्रपती हे पद
· न्यायव्यवस्थेचे स्वातंत्र्य
· न्यायिक पुनर्विलोकण
· राष्ट्रपतीवरील महाभियोगाची पद्धत
· सर्वोच्च न्यायालय व उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशास पदावरून दूर करण्याची पद्धत
कॅनडाची घटना
·
प्रभावी केंद्र असलेले संघराज्य
· शेषाधिकार केंद्राकडे असण्याची तरतूद ( राज्यघटनेमध्ये समावर्ती सूची, केंद्र सूची व राजयसूची चा समावेश असतो ज्या विषयाचा या तिन्ही पैकी कोणत्याही सूचित समावेश नसतो त्यास शेषाधिकार असे म्हणतात )
· राज्यपालाची केंद्राचा प्रतींनिधी म्हणून नेमणूक
· सर्वोच्च न्यायालयाचे सल्लागार आधिकार क्षेत्र
आयरीश घटना
·
राज्य धोरणाची मार्गदर्शक तत्वे
· राष्ट्रपतीच्या निवडणुकीची पद्धत
· राज्यसभेवर काही सदस्यांचे नामनिर्देशन
अस्ट्रेलिया ची घटना
·
राज्यघटनेतील समावर्ती सूची
· संसदेच्या दोन्ही सभागुहाची संयुक्त बैठक
· व्यापार व वाणीज्याचे स्वातंत्र्य
फ्रांस ची घटना
·
गणराज्य
· प्रस्ताविकेतील स्वातंत्र्य
· समता व बंधुता हे आदर्श
दक्षिण आफ्रिकेची घटना
·
घटना दुरुस्तीची पद्धत
· राज्यसभेच्या सदस्यांची निवडणूक
सोव्हिएत रशियाची घटना
· मूलभूत कर्तव्य
· प्रस्ताविकेतील सामाजिक , आर्थिक व राजकीय न्यायाचा आदर्श
जपानची घटना
· कायद्याने प्रस्थापित पद्धत
जर्मनीची घटना
· आणीबाणी दरम्यान मूलभूत हक्क स्थगित होणे
0
Answer link
भारताच्या राज्यघटनेचे स्रोत:
भारतीय राज्यघटनेने विविध देशांच्या राज्यघटनांमधील आणि कायद्यांमधील तरतुदी स्वीकारल्या आहेत. त्यामुळे, भारतीय राज्यघटनेवर अनेक स्त्रोतांचा प्रभाव आहे. त्यापैकी काही प्रमुख स्रोत खालीलप्रमाणे आहेत:
- भारत सरकार कायदा, 1935 (Government of India Act, 1935): या कायद्यातील अनेक तरतुदी भारतीय राज्यघटनेत जशाच्या तशा स्वीकारल्या आहेत. उदा. संघराज्यीय रचना, राज्यपालांचे अधिकार, न्यायव्यवस्था, लोकसेवा आयोग, आणीबाणी तरतुदी. [Constitutionofindia.net]
- ब्रिटिश संविधान (British Constitution): संसदीय शासन प्रणाली, कायद्याचे राज्य, विधिमंडळाचेprocedure,single नागरिकत्व,cabinet system, विशेषाधिकारwrit हे ब्रिटिश संविधानातून घेतले आहेत.
- अमेरिकन संविधान (American Constitution): मूलभूत अधिकार, न्यायपालिकेचे स्वातंत्र्य, न्यायिक पुनरावलोकन, उपराष्ट्रपती पद हे अमेरिकन संविधानातून घेतले आहेत.
- आयर्लंडचे संविधान (Irish Constitution): राज्य धोरणांची मार्गदर्शक तत्वे (Directive Principles of State Policy) आयरिश संविधानातून घेतली आहेत.
- कॅनडाचे संविधान (Canadian Constitution): federal system (केंद्र सरकार प्रबळ), केंद्राकडे অবশিষ্ট अधिकार, सर्वोच्च न्यायालयाचे consultative अधिकार हे कॅनडाच्या संविधानातून घेतले आहेत.
- ऑस्ट्रेलियाचे संविधान (Australian Constitution): समवर्ती सूची (Concurrent List), व्यापार आणि वाणिज्य स्वातंत्र्य हे ऑस्ट्रेलियाच्या संविधानातून घेतले आहेत.
- जर्मनीचे संविधान (Weimar Constitution of Germany): आणीबाणी दरम्यान मूलभूत अधिकार Suspension जर्मनीच्या संविधानातून घेतले आहेत.
- सोव्हिएत युनियनचे संविधान (Soviet Constitution): मूलभूत कर्तव्ये (Fundamental Duties) सोव्हिएत युनियनच्या संविधानातून घेतली आहेत.
- फ्रान्सचे संविधान (French Constitution): प्रजासत्ताक Republic आणि बंधुता,समता,न्याय यासारखे स्वातंत्र्य French राज्यघटनेतून घेतले आहेत.
- दक्षिण आफ्रिकेचे संविधान (South African Constitution): घटनादुरुस्तीची प्रक्रिया (Procedure for amendment of the Constitution) दक्षिण आफ्रिकेच्या संविधानातून घेतली आहे.
- जपानचे संविधान (Japanese Constitution): कायद्याद्वारे स्थापित प्रक्रिया (Procedure established by law) जपानच्या संविधानातून घेतली आहे.