आणीबाणी: कधी आणि का?

भारतीय संविधानानुसार, आणीबाणी ही एक अशी तरतूद आहे, जी केंद्र सरकारला असामान्य परिस्थितीत देशाचे शासन चालवण्याची परवानगी देते. आणीबाणी लागू करण्याची मुख्य कारणे:

• युद्ध किंवा परकीय आक्रमण: जेव्हा भारतावर परकीय शक्ती आक्रमण करते किंवा युद्धाची शक्यता असते, तेव्हा देशाच्या सुरक्षेसाठी आणीबाणी लागू केली जाते.
• राज्यांमध्ये अशांतता: जेव्हा एखाद्या राज्यात कायदा आणि सुव्यवस्था पूर्णपणे ढासळते, तेव्हा त्या राज्यामध्ये आणीबाणी लागू केली जाऊ शकते.
• आर्थिक संकट: जेव्हा देशाची अर्थव्यवस्था पूर्णपणेkoलमडते, तेव्हा आर्थिक आणीबाणी लागू केली जाते.

आणीबाणीचा परिणाम:

• मूलभूत अधिकार स्थगित: आणीबाणीच्या काळात नागरिकांचे मूलभूत अधिकार (Right's) काही काळासाठी स्थगित केले जातात.
• राज्यांवरील नियंत्रण: केंद्र सरकार राज्यांच्या कारभारात हस्तक्षेप करू शकते.
• कायद्यांमध्ये बदल: केंद्र सरकारला राज्यांच्या विषयांवर कायदे करण्याचा अधिकार मिळतो.
• निवडणुका स्थगित: आणीबाणीच्या काळात निवडणुका घेणे टाळले जाते.

भारतात आणीबाणी तीन वेळा लागू झाली आहे.

• १९६२ मध्ये चीन युद्धाच्या वेळी
• १९७१ मध्ये पाकिस्तान युद्धाच्या वेळी
• १९७५ मध्ये इंदिरा गांधी यांनी अंतर्गत अशांततेच्या कारणावरून आणीबाणी लागू केली होती.

आणीबाणी ही एक असाधारण परिस्थिती आहे आणि त्याचा परिणाम देशाच्या लोकशाही व्यवस्थेवर आणि नागरिकांच्या अधिकारांवर होतो.

अधिक माहितीसाठी:

• भारताचे पंतप्रधान कार्यालय
• भारताचे संविधान