कामगार कायदा
1
Answer link
अचानक कामावरून कमी केल्यास न्याय मागण्यासाठी काही पर्याय उपलब्ध आहेत:
* **कामगार न्यायालय (Labour Court):** कामगार कायद्यानुसार, तुम्हाला कामावरून काढले जाण्याचे योग्य कारण (Reasonable cause) कंपनीला द्यावे लागेल. कारण न देता किंवा कायद्याचे उल्लंघन करून कामावरून काढल्यास, तुम्ही कामगार न्यायालयात अपील करू शकता.
* तुम्ही तुमच्या विभागातील कामगार उपायुक्त कार्यालयात (Labour Commissioner Office) संपर्क साधू शकता.
* **कामगार संघटना (Labour Union):** महाराष्ट्र कामगार अधिकार सेना (Maharashtra Kamgar Adhikar Sena) यांसारख्या कामगार संघटना तुम्हाला मदत करू शकतात.
* **वकिलाचा सल्ला (Lawyer Advice):** योग्य कायदेशीर मदतीसाठी तुम्ही कामगार कायद्याच्या वकिलाचा सल्ला घेऊ शकता.
**तुम्हाला खालील अधिकार आहेत (You have the following rights):**
* कंपनीने तुम्हाला कामावरून काढण्याचे कारण सांगावे.
* नोटीस (Notice period) न देता काढल्यास नुकसान भरपाई (Compensation) मिळावी.
* तुम्ही दोषी नसल्यास, तुम्हाला कामावर परत घेतले जावे.
* कामावरून काढताना कोणताही भेदभाव (Discrimination) झालेला नसावा.
जर तुम्हाला कामावरून काढण्याचे कारण योग्य नसेल किंवा कायद्याचे उल्लंघन झाले असेल, तर तुम्ही नक्कीच न्यायासाठी अर्ज करू शकता.
0
Answer link
कारागीर हा कामगार ठरण्याची कारणमीमांसा:
कारागीर आणि कामगार यांच्यात काही overlapping (साम्य) असू शकते, परंतु ते नेहमी समानार्थी नसतात.
कारागीर (Artisan):
- कारागीर हा शब्द कुशल (skilled) व्यक्तीसाठी वापरला जातो, जो विशिष्ट कला किंवा हस्तकला (craft) वापरून वस्तू बनवतो.
- कारागीर बहुतेक वेळा स्वतःच्या साधनांचा आणि कौशल्यांचा वापर करून काम करतो.
- ते स्वतःचे मालक असू शकतात किंवा कोणा साठी काम करू शकतात.
- उदाहरण: सुतार, लोहार, कुंभार, इत्यादी.
कामगार (Worker/Laborer):
- कामगार हा शब्द शारीरिक किंवा मानसिक श्रम (physical or mental effort) करणाऱ्या व्यक्तीसाठी वापरला जातो.
- कामगारfactory, शेतात किंवा इतर ठिकाणी काम करू शकतात.
- ते सामान्यतः त्यांच्या कामासाठी वेतन (wage) घेतात.
- उदाहरण: कारखान्यातील कामगार, बांधकाम कामगार, office worker, इत्यादी.
कारागीर कामगार कधी ठरू शकतो?
- जेव्हा एखादा कारागीर एखाद्या कंपनी किंवा संस्थेसाठी काम करतो आणि त्या बदल्यात वेतन घेतो, तेव्हा तो कामगार ठरतो.
- उदाहरणार्थ, जर एखादा सुतार एखाद्या फर्निचर बनवणाऱ्या कंपनीत काम करत असेल, तर तो त्या कंपनीचा कामगार असेल.
निष्कर्ष:
सर्व कारागीर कामगार नसतात, परंतु काही विशिष्ट परिस्थितीत ते कामगार होऊ शकतात.
0
Answer link
बेकायदेशीर लॉक-आऊट (Illegal Lock-out):
जेव्हा मालक आपल्या कामगारांना कामाच्या ठिकाणी प्रवेश करण्यापासून रोखतो किंवा त्यांना काम करू देत नाही, तेव्हा त्याला 'लॉक-आऊट' म्हणतात. खालील परिस्थितीत लॉक-आऊट बेकायदेशीर ठरतो:
- जर ते कायद्याच्या तरतुदींचे उल्लंघन करून केले गेले असेल.
- जर ते कामगारांवर दबाव आणण्यासाठी किंवा त्यांना धमकावण्यासाठी केले गेले असेल.
- जर ते सार्वजनिक उपयुक्तता सेवेमध्ये नोटीस न देता केले गेले असेल.
औद्योगिक विवाद कायद्यानुसार, बेकायदेशीर लॉक-आऊटला शिक्षा होऊ शकते.
अधिक माहितीसाठी, आपण औद्योगिक विवाद कायदा, 1947 (Industrial Disputes Act, 1947) वाचू शकता: औद्योगिक विवाद कायदा, 1947
0
Answer link
जर कामगारांचे 1988 चे मस्टर रोल (muster roll) सरकारी कार्यालयातून हरवले, तर खालील उपाययोजना कराव्यात:
जवळच्या पोलीस स्टेशनमध्ये जाऊन मस्टर रोल हरवल्याची एफ.आय.आर. (First Information Report) दाखल करा.
एफ.आय.आर.ची एक प्रत आपल्याकडे ठेवा.
आपल्या कार्यालयातील उच्च अधिकाऱ्याला मस्टर रोल हरवल्याबद्दल लेखी माहिती द्या.
त्यामध्ये एफ.आय.आर.ची प्रत जोडा.
कार्यालयातील इतर नोंदी आणि कागदपत्रांच्या आधारे मस्टर रोल पुन्हा तयार करण्याचा प्रयत्न करा.
जुन्या कर्मचाऱ्यांकडून माहिती मिळवा.
मस्टर रोल हरवल्याची जाहिरात सरकारी राजपत्रात द्या, ज्यामुळे कोणालाही त्याबद्दल माहिती असल्यास ते संपर्क साधू शकतील.
राज्यातील अभिलेख विभागाकडे (Archives Department) 1988 च्या मस्टर रोलची नोंद असू शकते. त्यांच्याकडे चौकशी करा.
उदाहरण: महाराष्ट्र राज्य अभिलेखागार (archives.maharashtra.gov.in)
या प्रकरणावर अधिक माहितीसाठी आणि योग्य मार्गदर्शन मिळवण्यासाठी कायदेशीर सल्लागाराची मदत घ्या.
1. एफ.आय.आर. (FIR) दाखल करा:
2. कार्यालयाला लेखी कळवा:
3. रेकॉर्ड पुन्हा तयार करणे:
4. सरकारी राजपत्रात (Government Gazette) जाहिरात द्या:
5. अभिलेख विभागाकडे संपर्क साधा:
6. कायदेशीर सल्ला:
हे सर्व उपाय करून तुम्ही हरवलेल्या मस्टर रोलची नोंद पुन्हा मिळवू शकता आणि पुढील कार्यवाही करू शकता.
0
Answer link
factories act मधील विशेष तरतुदी आणि दंडात्मक तरतुदी खालीलप्रमाणे आहेत:
कारखाना कायद्यातील विशेष तरतुदी:
- कामाचे तास: प्रौढ कर्मचाऱ्यांसाठी दररोज जास्तीत जास्त ९ तास आणि आठवड्यात ४८ तास काम करण्याची मर्यादा आहे.
- आराम: कर्मचाऱ्यांना कामाच्या दरम्यान विश्रांतीसाठी योग्य वेळ मिळणे आवश्यक आहे.
- सुरक्षितता: कारखान्यात सुरक्षित वातावरण असणे आवश्यक आहे, ज्यात धोकादायक मशीनरीपासून संरक्षण आणि अपघात टाळण्यासाठी उपाययोजनांचा समावेश आहे.
- आरोग्य: कारखान्यात स्वच्छता, पिण्याच्या पाण्याची सोय आणि आरोग्यदायी परिस्थिती असावी.
- कल्याण: कर्मचाऱ्यांसाठी कॅन्टीन, विश्रांती कक्ष आणि प्राथमिक उपचारांची सुविधा असावी.
- बाल कामगार: बाल कामगारांना कामावर ठेवण्यास सक्त मनाई आहे.
- महिला कामगार: महिला कामगारांसाठी विशेष तरतुदी, जसे की प्रसूती रजा आणि पाळणाघरांची सुविधा असावी.
कारखाना कायद्यातील दंडात्मक तरतुदी:
- उल्लंघन झाल्यास दंड: कायद्याचे उल्लंघन झाल्यास मालकाला दंड किंवा कारावास किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकतात.
- अपघात झाल्यास भरपाई: कारखान्यात काम करताना अपघात झाल्यास, कर्मचाऱ्याला नुकसान भरपाई मिळण्याचा अधिकार आहे.
- खटला दाखल करण्याचा अधिकार: कामगार किंवा सरकारी अधिकारी कायद्याचे उल्लंघन झाल्यास न्यायालयात खटला दाखल करू शकतात.
0
Answer link
factories act नुसार कारखाना कायद्यातील विशेष तरतुदी आणि दंडात्मक तरतुदी खालीलप्रमाणे आहेत:
कारखाना कायद्यातील विशेष तरतुदी:
- कामाचे तास: प्रौढ कर्मचाऱ्यांसाठी दररोज जास्तीत जास्त ९ तास आणि आठवड्यात ४८ तास काम करण्याची मर्यादा आहे.
- आराम: कर्मचाऱ्यांना कामाच्या दरम्यान विश्रांतीसाठी वेळ मिळणे आवश्यक आहे.
- सुरक्षितता: कारखान्यात कामगारांच्या सुरक्षिततेसाठी उपाययोजना करणे बंधनकारक आहे.
- आरोग्य: कामगारांच्या आरोग्याची काळजी घेणे आवश्यक आहे. पिण्याच्या पाण्याची सोय, स्वच्छतागृहे, इत्यादी सुविधा असाव्यात.
- कल्याणकारी योजना: कामगारांसाठी कॅन्टीन, शिशुगृह (crèche) इत्यादी सुविधा असाव्यात.
- मुले आणि स्त्रिया: मुलांना आणि स्त्रियांना कामावर ठेवण्यास काही विशिष्ट निर्बंध आहेत.
कारखाना कायद्यातील दंडात्मक तरतुदी:
- नियमांचे उल्लंघन: जर कारखान्याने कायद्याचे उल्लंघन केले, तर त्यांना दंड होऊ शकतो.
- अपघात: कारखान्यात अपघात झाल्यास, व्यवस्थापनाला जबाबदार धरले जाऊ शकते आणि दंड आकारला जाऊ शकतो.
- खोट्या नोंदी: खोट्या नोंदी केल्यास किंवा माहिती लपवल्यास कायदेशीर कारवाई होऊ शकते.
टीप: अधिक माहितीसाठी, तुम्ही कामगार आणि रोजगार मंत्रालय, भारत सरकार यांच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता. कामगार आणि रोजगार मंत्रालय
0
Answer link
factories act 1948 (कारखाना कायदा १९४८) मधील विशेष तरतुदी आणि दंडात्मक तरतुदी खालीलप्रमाणे आहेत:
कारखाना कायद्यातील विशेष तरतुदी:
- कामाचे तास: प्रौढ कर्मचाऱ्यांसाठी कामाचे तास दररोज 9 तासांपेक्षा जास्त नसावेत आणि आठवड्यातून 48 तासांपेक्षा जास्त नसावेत.
- आराम: कर्मचाऱ्यांना दररोज कामाच्या तासांमध्ये विश्रांतीसाठी वेळ मिळायला हवा.
- सुरक्षितता: कारखान्यात काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांच्या सुरक्षिततेसाठी उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
- आरोग्य: कर्मचाऱ्यांच्या आरोग्याची काळजी घेणे आवश्यक आहे, पिण्याच्या पाण्याची सोय, स्वच्छतागृहे, इत्यादी सुविधा असाव्यात.
- कल्याण: कर्मचाऱ्यांसाठी कल्याणकारी योजना राबवणे आवश्यक आहे, जसे की ক্যান্টিন (canteen), शिशुगृह (crèche), इत्यादी.
- বিপজ্জনক प्रक्रिया: धोकादायक प्रक्रियांसंबंधी विशेष तरतुदी आहेत.
- तरुण व्यक्तींसाठी विशेष तरतूद: तरुण व्यक्तींसाठी कामाचे तास आणि कामाचे स्वरूप ठरवताना विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे.
कारखाना कायद्यातील दंडात्मक तरतुदी:
- कलम ९२ नुसार, जर कारखान्याच्या मालकाने किंवा व्यवस्थापकाने कायद्याचे उल्लंघन केले तर त्यांना दंड होऊ शकतो.
- पहिल्या उल्लंघनासाठी, दोन वर्षांपर्यंत कारावास किंवा एक लाख रुपयांपर्यंत दंड किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकतात.
- उल्लंघन चालू राहिल्यास, प्रत्येक दिवसासाठी अतिरिक्त दंड आकारला जाऊ शकतो.
- जर उल्लंघनामुळे कर्मचाऱ्याला गंभीर दुखापत झाली, तर शिक्षेची तीव्रता वाढू शकते.
- खतरनाक रसायनांसंबंधी नियमांचे उल्लंघन झाल्यास अधिक कठोर शिक्षा होऊ शकते.
टीप: कारखाना कायद्यातील तरतुदी आणि दंड याबाबत अधिक माहितीसाठी, तुम्ही अधिकृत सरकारी वेबसाइट्स आणि कायदेशीर सल्लागारांकडून माहिती मिळवू शकता.
संदर्भ:
- factory act 1948 (इंग्रजी): indiacode.nic.in