विसुद्धिमग्ग (Visuddhimagga) हा थेरवाद बौद्ध धर्मातील एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि मूलभूत ग्रंथ आहे. 'विसुद्धिमग्ग' या शब्दाचा अर्थ 'शुद्धीचा मार्ग' किंवा 'पवित्रतेचा मार्ग' असा होतो.

• लेखक: हा ग्रंथ पाचव्या शतकात आचार्य बुद्धघोष यांनी पाली भाषेत रचला. आचार्य बुद्धघोष हे श्रीलंकेतील एक महान भाष्यकार आणि विद्वान भिक्खू होते.
• मुख्य उद्देश: विसुद्धिमग्ग हा बौद्ध धर्मातील 'त्रिपिटक' (सुत्तपिटक, विनयपिटक आणि अभिधम्मपिटक) मधील शिकवणीचा एक पद्धतशीर, विस्तृत आणि व्यावहारिक मार्गदर्शक आहे. याचा मुख्य उद्देश बौद्ध मार्गावर चालणाऱ्या साधकांसाठी नैतिक आचरण, समाधी (एकाग्रता) आणि प्रज्ञा (ज्ञान) यांचा सखोल अभ्यास आणि साधना पद्धती स्पष्ट करणे आहे.
• रचना आणि विभाग: या ग्रंथाची रचना तीन मुख्य भागांमध्ये केली आहे, जी बौद्ध साधनेच्या तीन स्तंभांना (शिक्षा) अनुरूप आहे:
  1. शील (नैतिकता): यात योग्य आचरण, पंचशील, अष्टशील आणि भिक्खू-भिक्खुणींसाठीचे नियम यावर मार्गदर्शन आहे. शुद्ध नैतिक जीवनाचा पाया कसा घालायचा, हे या भागात सांगितले आहे.
  2. समाधी (एकाग्रता): या भागात चित्ताची एकाग्रता साधण्यासाठी विविध ध्यान पद्धती (कम्मट्ठान) तपशीलवार स्पष्ट केल्या आहेत. यात 'आनापानसती' (श्वासावर लक्ष केंद्रित करणे), ३२ अशुद्धी भावना, चार ब्रह्मविहार (मैत्री, करुणा, मुदिता, उपेक्षा) आणि कसीन (रंग, प्रकाश इत्यादी) ध्यानांचा समावेश आहे. तसेच ध्यान-ज्यांच्या (झाना) अवस्थांचेही वर्णन आहे.
  3. प्रज्ञा (ज्ञान/विपश्यना): हा भाग अंतिम सत्याची जाणीव करून देणाऱ्या ज्ञानावर केंद्रित आहे. यात अनात्म, अनित्य, दुःख या त्रिलक्षणांचे ज्ञान आणि १२ प्रतीत्यसमुत्पाद (कार्यकारणभाव) याचे विस्तृत विश्लेषण आहे. या भागातून विपश्यना ध्यान (आंतर्दृष्टी) विकसित करण्याची प्रक्रिया समजावली आहे, ज्यामुळे निर्वाणाच्या प्राप्तीसाठी योग्य दृष्टी प्राप्त होते.
• महत्त्व: विसुद्धिमग्ग हा थेरवाद बौद्ध धर्मातील सर्वात प्रभावशाली आणि आदरणीय ग्रंथांपैकी एक मानला जातो. तो एक प्रकारे बौद्ध धर्माच्या संपूर्ण शिकवणीचा संक्षिप्त आणि व्यवस्थित सारांश आहे. अनेक शतकांपासून थेरवाद परंपरेतील भिक्खू आणि साधक या ग्रंथाचा अभ्यास करून आपली साधना करतात.

थोडक्यात, विसुद्धिमग्ग हा थेरवाद बौद्ध धर्माच्या सिद्धांतांचा आणि साधना पद्धतींचा एक व्यापक आणि पद्धतशीर ज्ञानकोश आहे, जो साधकाला निर्वाणापर्यंतच्या 'शुद्धीच्या मार्गा'वर मार्गदर्शन करतो.