समावेशक शिक्षण (Inclusive Education) प्रणालीमध्ये शालेय प्रशिक्षणाची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची आहे. समावेशक शिक्षण म्हणजे शारीरिक, मानसिक, सामाजिक, भावनिक आणि शैक्षणिकदृष्ट्या दुर्बळ असलेल्या विद्यार्थ्यांना सामान्य विद्यार्थ्यांसोबत एकाच शाळेत शिक्षण देणे.

• शिक्षकांचे प्रशिक्षण: समावेशक शिक्षणासाठी शिक्षकांना विशेष प्रशिक्षण देणे आवश्यक आहे. ज्यामुळे ते विविध प्रकारच्या गरजा असणाऱ्या विद्यार्थ्यांना शिकवण्यास सक्षम असतील. त्यांना वेगवेगळ्या अध्ययन पद्धती, तंत्रे आणि विद्यार्थ्यांच्या गरजा समजून घेण्याची क्षमता विकसित करणे आवश्यक आहे.
• शैक्षणिक वातावरण: शाळेमध्ये सर्व विद्यार्थ्यांसाठी सुरक्षित आणि सकारात्मक वातावरण तयार करणे. ज्यामुळे प्रत्येक विद्यार्थ्याला शाळेत सहभागी होण्याची संधी मिळेल.
• अभ्यासक्रमात बदल: विद्यार्थ्यांच्या गरजेनुसार अभ्यासक्रमात बदल करणे. ज्यामुळे दुर्बळ विद्यार्थीसुद्धा सहजपणे शिक्षण घेऊ शकतील.
• शैक्षणिक साधनांची उपलब्धता: शाळेत सर्व प्रकारच्या शैक्षणिक साधनांची उपलब्धता करणे. जसे की, ब्रेल लिपीतील पुस्तके, श्रवणयंत्रे, व्हीलचेअर इत्यादी.
• समन्वय: शिक्षक, विद्यार्थी, पालक आणि शालेय व्यवस्थापन यांच्यात समन्वय असणे आवश्यक आहे. ज्यामुळे विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीवर लक्ष ठेवता येईल.

समावेशक शिक्षणामुळे दुर्बळ विद्यार्थ्यांना समाजात समान संधी मिळतात आणि ते आत्मविश्वासाने जीवन जगू शकतात.

• Inclusive Education - Ministry of Education
• Inclusive Education for CWSN - NCERT