शालेय शिक्षण

जिल्हा परिषद शाळा आणि इंग्लिश शाळा या दोन्हीच्या आपापल्या परीने काही चांगल्या आणि काही कमतरता आहेत. त्यामुळे कोणती शाळा चांगली आहे, हे सांगणे कठीण आहे. ते काही गोष्टींवर अवलंबून असते, जसे की विद्यार्थ्याची गरज, कुटुंबाची आर्थिक परिस्थिती आणि शाळेचे वातावरण.

जिल्हा परिषद शाळांचे फायदे:

• फी कमी असते.
• गावामध्ये असल्यामुळे मुलांना शाळेत जाणे सोपे होते.
• शिक्षक स्थानिक भाषेमध्ये शिकवतात, त्यामुळे मुलांना समजायला सोपे जाते.

जिल्हा परिषद शाळांचे तोटे:

• इंग्रजी भाषेवर जास्त लक्ष दिले जात नाही.
• शहरी भागातील शाळांच्या तुलनेत सुविधा कमी असू शकतात.

इंग्लिश शाळांचे फायदे:

• इंग्रजी भाषेवर अधिक लक्ष केंद्रित केले जाते, जे जागतिक स्तरावर महत्त्वाचे आहे.
• चांगल्या सुविधा आणि शिक्षण पद्धती उपलब्ध असतात.
• अनेक प्रकारच्या ऍक्टिव्हिटीज (Activities) असतात.

इंग्लिश शाळांचे तोटे:

• फी जास्त असते.
• काहीवेळा मुलांना शाळेत दूर जावे लागते.
• शिक्षक फक्त इंग्रजीमध्ये बोलतात, त्यामुळे लहान मुलांना समजायला कठीण जाते.

त्यामुळे, आपल्या मुलांसाठी कोणती शाळा निवडायची हे ठरवताना, या सर्व गोष्टींचा विचार करणे आवश्यक आहे.

समावेशक शिक्षण (Inclusive Education) प्रणालीमध्ये शालेय प्रशिक्षणाची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची आहे. समावेशक शिक्षण म्हणजे शारीरिक, मानसिक, सामाजिक, भावनिक आणि शैक्षणिकदृष्ट्या दुर्बळ असलेल्या विद्यार्थ्यांना सामान्य विद्यार्थ्यांसोबत एकाच शाळेत शिक्षण देणे.

• शिक्षकांचे प्रशिक्षण: समावेशक शिक्षणासाठी शिक्षकांना विशेष प्रशिक्षण देणे आवश्यक आहे. ज्यामुळे ते विविध प्रकारच्या गरजा असणाऱ्या विद्यार्थ्यांना शिकवण्यास सक्षम असतील. त्यांना वेगवेगळ्या अध्ययन पद्धती, तंत्रे आणि विद्यार्थ्यांच्या गरजा समजून घेण्याची क्षमता विकसित करणे आवश्यक आहे.
• शैक्षणिक वातावरण: शाळेमध्ये सर्व विद्यार्थ्यांसाठी सुरक्षित आणि सकारात्मक वातावरण तयार करणे. ज्यामुळे प्रत्येक विद्यार्थ्याला शाळेत सहभागी होण्याची संधी मिळेल.
• अभ्यासक्रमात बदल: विद्यार्थ्यांच्या गरजेनुसार अभ्यासक्रमात बदल करणे. ज्यामुळे दुर्बळ विद्यार्थीसुद्धा सहजपणे शिक्षण घेऊ शकतील.
• शैक्षणिक साधनांची उपलब्धता: शाळेत सर्व प्रकारच्या शैक्षणिक साधनांची उपलब्धता करणे. जसे की, ब्रेल लिपीतील पुस्तके, श्रवणयंत्रे, व्हीलचेअर इत्यादी.
• समन्वय: शिक्षक, विद्यार्थी, पालक आणि शालेय व्यवस्थापन यांच्यात समन्वय असणे आवश्यक आहे. ज्यामुळे विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीवर लक्ष ठेवता येईल.

समावेशक शिक्षणामुळे दुर्बळ विद्यार्थ्यांना समाजात समान संधी मिळतात आणि ते आत्मविश्वासाने जीवन जगू शकतात.

• Inclusive Education - Ministry of Education
• Inclusive Education for CWSN - NCERT

होय, विद्यालय हे संस्काराचे पवित्र मंदिर आहे असे मानले जाते. कारण:

• ज्ञानाचे केंद्र: विद्यालय हे ज्ञानार्जनाचे महत्वाचे ठिकाण आहे. येथे विद्यार्थ्यांना विविध विषयांचे ज्ञान मिळते, ज्यामुळे त्यांची बौद्धिक क्षमता वाढते.
• संस्कारांचे शिक्षण: विद्यालयात केवळ पुस्तकी ज्ञानच नाही, तर चांगले संस्कार, नैतिकता आणि सामाजिक मूल्यांची शिकवण दिली जाते.
• व्यक्तिमत्व विकास: विद्यार्थी एकमेकांशी संवाद साधतात, खेळ खेळतात आणि अनेक सांस्कृतिक कार्यक्रमांमध्ये भाग घेतात, ज्यामुळे त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा विकास होतो.
• शिस्त आणि नियम: विद्यालयात विद्यार्थ्यांना शिस्त आणि नियमांचे पालन करायला शिकवले जाते, ज्यामुळे ते एक जबाबदार नागरिक बनतात.
• गुरु-शिष्य परंपरा: शिक्षक विद्यार्थ्यांना केवळ ज्ञान देत नाहीत, तर त्यांचे मार्गदर्शनही करतात. गुरु-शिष्य परंपरेमुळे विद्यार्थ्यांवर चांगले संस्कार होतात.

त्यामुळे, विद्यालय हे केवळ शिक्षण देणारे ठिकाण नसून ते संस्कारांचे पवित्र मंदिर आहे.

जागतिक स्वीकार्यता विद्यार्थ्यांमध्ये येण्यासाठी शाळा स्तरावर करावयाच्या गोष्टी:

(i) पालक - मुलांच्या जन्मापासून त्यांच्या वाढीपर्यंतचे सर्वात जवळचे आणि महत्त्वाचे व्यक्ती असतात. ते मुलांना प्रेम, काळजी आणि आधार देतात. ते मुलांना शिकवतात, मार्गदर्शन करतात आणि त्यांच्या विकासात मदत करतात.

(ii) मुले - भविष्यातील पिढी आणि समाजाचे आधारस्तंभ असतात. ते शिकण्याची आणि वाढण्याची क्षमता असलेल्या जिवंत, सर्जनशील आणि उत्सुक प्राणी असतात.

(iii) शाळा - शिक्षणाची संस्था जी मुलांना ज्ञान, कौशल्ये आणि मूल्ये शिकवते. शाळा मुलांना त्यांच्या पूर्ण क्षमतेपर्यंत पोहोचण्यास मदत करते आणि त्यांना यशस्वी नागरिक बनण्यास तयार करते.

या तीन गोष्टी एकमेकांशी घट्टपणे जोडलेल्या आहेत. पालक मुलांना शाळेत पाठवतात, शाळा मुलांना शिकवते आणि मुले शाळेत शिकलेल्या ज्ञानाचा वापर त्यांच्या आयुष्यात करतात.

तर, या तीन गोष्टींमधील संबंध खालीलप्रमाणे आहे:

पालक - शाळा - मुले

पालक शाळेची पायाभरणी करतात. ते मुलांना शाळेत पाठवतात आणि त्यांना शाळेत यशस्वी होण्यासाठी आवश्यक असलेले कौशल्ये आणि मूल्ये शिकवतात. शाळा मुलांना ज्ञान, कौशल्ये आणि मूल्ये शिकवते जे त्यांना त्यांच्या आयुष्यात यशस्वी होण्यास मदत करतात. मुले शाळेत शिकलेल्या ज्ञानाचा वापर त्यांच्या आयुष्यात करतात आणि समाजात योगदान देतात.

या तीन गोष्टी एकमेकांशी समन्वय साधून कार्य करतात आणि मुलांच्या विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.