छत्रपती शाहू महाराज (१८७४-१९२२) हे कोल्हापूर संस्थानाचे छत्रपती होते आणि त्यांनी समाजातील गरीब आणि मागासलेल्या लोकांसाठी खूप महत्त्वपूर्ण काम केले.

1. शैक्षणिक कार्य:
   • शिक्षण सर्वांसाठी: त्यांनी शिक्षण सर्वांसाठी महत्त्वाचे आहे हे जाणले आणि गरीब मुलांसाठी शाळा उघडल्या.
   • वसतिगृहे: मुलांसाठी वसतिगृहे (hostels) सुरू केली, जेणेकरून गरीब मुले शहरात येऊन शिक्षण घेऊ शकतील.
2. सामाजिक कार्य:
   • आरक्षण: त्यांनी शासकीय नोकऱ्यांमध्ये आरक्षणाची सुरुवात केली, ज्यामुळे मागासलेल्या लोकांना नोकरी मिळण्यास मदत झाली.
   • अंधश्रद्धा निर्मूलन: समाजात पसरलेल्या चुकीच्या समजुती आणि अंधश्रद्धा दूर करण्यासाठी प्रयत्न केले.
   • जातिभेद विरोध: त्यांनी जातींमध्ये होणारा भेदभाव कमी करण्यासाठी खूप काम केले.
3. कृषी कार्य:
   • शेतकऱ्यांसाठी मदत: शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती सुधारण्यासाठी त्यांनी अनेक योजना सुरू केल्या.
   • सिंचन प्रकल्प: शेतीसाठी पाणी महत्त्वाचे आहे, त्यामुळे त्यांनी सिंचन (irrigation) प्रकल्प सुरू केले.
4. आरोग्य:
   • हॉस्पिटल आणि दवाखाने: त्यांनी लोकांच्या आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी हॉस्पिटल आणि दवाखाने उघडले.

महाराष्ट्र शासन

थोडक्यात, छत्रपती शाहू महाराजांनी शिक्षण, सामाजिक समानता, कृषी विकास आणि आरोग्य या क्षेत्रात खूप मोठे योगदान दिले.