छत्रपती शाहू महाराजांचे कार्य स्पष्ट करा?
छत्रपती शाहू महाराज (१८७४-१९२२) हे कोल्हापूर संस्थानाचे छत्रपती होते आणि त्यांनी समाजातील दुर्बळ आणि मागासलेल्या लोकांसाठी महत्त्वपूर्ण कार्य केले. त्यांचे कार्य खालीलप्रमाणे:
शैक्षणिक कार्य:
शिक्षण सर्वांसाठी: त्यांनी शिक्षण सर्वांसाठी उपलब्ध केले, मुलामुलींसाठी शाळा उघडल्या आणि शिक्षण compulsory केले.
वसतिगृहे: गरीब विद्यार्थ्यांसाठी वसतिगृहे (hostels) सुरू केली, जेणेकरून त्यांना शिक्षणासाठी शहरात राहता येईल.
सामाजिक कार्य:
आरक्षण: त्यांनी शासकीय नोकऱ्यांमध्ये आरक्षणाची सुरुवात केली, ज्यामुळे मागासलेल्या लोकांना समान संधी मिळाली. लाईव्ह हिस्ट्री इंडिया
जातिभेद निर्मूलन: त्यांनी जातिभेद आणि अस्पृश्यता (untouchability) नष्ट करण्यासाठी प्रयत्न केले, आंतरजातीय विवाहांना प्रोत्साहन दिले.
स्त्रियांचे हक्क: स्त्रियांच्या हक्कांसाठी त्यांनी खूप काम केले, विधवा पुनर्विवाहांना (widow remarriage) पाठिंबा दिला आणि बालविवाह (child marriage) थांबवण्यासाठी प्रयत्न केले.
कृषी आणि आर्थिक विकास:
शेतकऱ्यांसाठी कार्य: त्यांनी शेतकऱ्यांसाठी सहकारी संस्था (cooperative societies) सुरू केल्या, ज्यामुळे त्यांना शेती सुधारण्यासाठी मदत मिळाली.
सिंचन प्रकल्प: त्यांनी सिंचनासाठी धरणे (dams) आणि कालवे (canals) बांधले, ज्यामुळे शेतीला पाणीपुरवठा झाला.
कायदेशीर सुधारणा:
न्यायव्यवस्था: त्यांनी न्यायव्यवस्थेत सुधारणा केल्या, ज्यामुळे लोकांना लवकर न्याय मिळू शकला.
ग्रामपंचायत: त्यांनी ग्रामपंचायतींना अधिकार दिले, ज्यामुळे गावांचा विकास झाला. महाराष्ट्र शासन
अशा प्रकारे, छत्रपती शाहू महाराजांनी शिक्षण, सामाजिक न्याय, कृषी विकास आणि कायदेशीर सुधारणांच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.