काव्य प्रकार साहित्य

मध्ययुगीन काव्यप्रकारांचा परिचय करून द्या?

2 उत्तरे
2 answers

मध्ययुगीन काव्यप्रकारांचा परिचय करून द्या?

0
मध्ययुगीन काळात मराठी साहित्यात तीन मुख्य काव्यप्रकार विकसित झाले:

* **संत साहित्य**
* **पंडिती साहित्य**
* **शाहिरी साहित्य**

**संत साहित्य**

संत साहित्य हा मध्ययुगीन मराठी काव्यातील सर्वात महत्त्वाचा आणि प्रभावशाली काव्यप्रकार आहे. या काव्यप्रकारात भक्तिभावना, सामाजिक सुधारणा आणि तत्त्वज्ञान यांचा समावेश होतो. संत साहित्यामध्ये अभंग, ओवी, पद, स्तोत्र, आरती, गद्य, नाटक, एकांकिका, इत्यादी प्रकार आढळतात.

संत साहित्याचे प्रमुख प्रवर्तक संत ज्ञानेश्वर, संत नामदेव, संत एकनाथ, संत तुकाराम, संत रामदास, इत्यादी आहेत. या संतांनी आपल्या अभंगांमधून भगवद्प्रेम, ज्ञान, मानवता आणि सामाजिक सुधारणा यांचे संदेश दिले आहेत.

**पंडिती साहित्य**

पंडिती साहित्य हा मध्ययुगीन मराठी काव्यातील आणखी एक महत्त्वाचा काव्यप्रकार आहे. या काव्यप्रकारात संस्कृत साहित्यातील तत्त्वज्ञान, शास्त्र, कला, इतिहास, इत्यादी विषयांचा समावेश होतो. पंडिती साहित्यामध्ये श्लोक, सवैया, दोहा, छंदोबद्ध पद, इत्यादी प्रकार आढळतात.

पंडिती साहित्याचे प्रमुख प्रवर्तक मुकुंदराज, त्रिलोचन, जनार्दनस्वामी, फलटणकर रामदास, इत्यादी आहेत. या पंडितांनी आपल्या काव्यातून संस्कृत साहित्यातील तत्त्वज्ञान आणि ज्ञानाचा प्रसार केला आहे.

**शाहिरी साहित्य**

शाहिरी साहित्य हा मध्ययुगीन मराठी काव्यातील तिसरा महत्त्वाचा काव्यप्रकार आहे. या काव्यप्रकारात राजकीय, सामाजिक आणि धार्मिक विषयांचा समावेश होतो. शाहिरी साहित्यामध्ये लावणी, पोवाडे, कविता, इत्यादी प्रकार आढळतात.

शाहिरी साहित्याचे प्रमुख प्रवर्तक बाबा पदमनजी, कवी कलश, संत तुकाराम, संत रामदास, इत्यादी आहेत. या शाहिरांनी आपल्या रचनांमधून राजकीय, सामाजिक आणि धार्मिक विषयांवर भाष्य केले आहे.

मध्ययुगीन काव्यप्रकारांमध्ये विविधतेचा आणि वैविध्यपूर्ण आशयाचा समावेश होतो. या काव्यप्रकारांनी मराठी साहित्याला एक समृद्ध आणि वैभवशाली परंपरा दिली आहे.
उत्तर लिहिले · 8/12/2023
कर्म · 30
0
मध्ययुगीन मराठी साहित्यात अनेक काव्यप्रकार उदयास आले. त्यापैकी काही प्रमुख काव्यप्रकारांची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
  1. अभंग:

    अभंग हा काव्यप्रकार संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम यांसारख्या संतांनी लोकप्रिय केला. अभंग म्हणजे न भंग होणारे. हे रचनांमध्ये साधेसुधे आणि गेय असतात. अभंगांमधून भक्ती, वैराग्य आणि सामाजिक संदेश दिलेले असतात.

  2. ओवी:

    ओवी हा स्त्रियांचा आवडता काव्यप्रकार आहे. ओवी चार चरणांची असून ती विशिष्ट लय आणि छंदात गायली जाते. ओव्यांमधून সাংসारिक अनुभव, भावना व्यक्त होतात.

  3. श্লোক:

    श্লোক हा संस्कृतमधून आलेला काव्यप्रकार आहे. हे काव्य रचना क्लिष्ट असून यात व्याकरण आणि छंदांचे नियम पाळले जातात. श्लोकांमध्ये धार्मिक, नैतिक विचार आणि तत्त्वज्ञान असते.

  4. पोवाडा:

    पोवाडा हा वीररसाने परिपूर्ण असा काव्यप्रकार आहे. यात ऐतिहासिक घटना, युद्धांचे वर्णन केलेले असते. पोवाड्यांमधून शूरवीरांची स्तुती आणि त्यांचे पराक्रम सांगितले जातात.

  5. लावणी:

    लावणी हा शृंगारिक आणि मनोरंजनात्मक काव्यप्रकार आहे. लावणीमध्ये प्रेम, सौंदर्य आणि विरह यांचे वर्णन असते. हे काव्य नृत्य आणि संगीतासोबत सादर केले जाते.

  6. दिंडी:

    दिंडी हा काव्यप्रकार विशेषतः पंढरपूरच्या वारीमध्ये गायला जातो. यात संतांचे अभंग आणि भक्तीगीते असतात.

  7. गौळणी:

    गौळणी हा कृष्णभक्तीचा एक भाग आहे. गौळणीमध्ये कृष्णाच्या बाललीलांचे वर्णन असते. यात गोपिका आणि कृष्ण यांच्यातील संवाद गेय स्वरूपात सादर केला जातो.

  8. Arati

    Arati is a song of praise to God sung during worship.

उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 2220

Related Questions

अण्णा भाऊ साठे यांच्याबद्दल माहिती सांगा?
अंत असते प्रारंभ हे पुस्तक वाचायचे आहे का?
ग्रंथ म्हणजे काय?
नवकाव्यांची वैशिष्ट्ये स्पष्ट करा?
कथात्म साहित्य म्हणजे काय?
तुम्ही वाचलेल्या कोणत्याही एका दलित कथेचे थोडक्यात विवेचन करा?
झुंबर ही एकांकिका कोणत्या विषयावर आधारलेली आहे, थोडक्यात स्पष्ट करा?