ब्रिटीश सत्तेचा उदय:

इंग्रजांनी भारतात आपली सत्ता अनेक टप्प्यांमध्ये स्थापित केली. त्याची सुरुवात व्यापारी कंपनी म्हणून झाली आणि हळूहळू त्यांनी राजकीय नियंत्रण मिळवले.

सुरुवात:

• इंग्लंडच्या राणी एलिझाबेथ (Elizabeth) यांनी इस्ट इंडिया कंपनीला (East India Company) पूर्वेकडील देशांशी व्यापार करण्याचा परवाना दिला. ब्रिटानिका - ईस्ट इंडिया कंपनी
• सुरुवातीला कंपनीचा उद्देश केवळ व्यापार करणे हा होता, परंतु भारतातील राजकीय अस्थिरतेचा फायदा घेऊन त्यांनी हळूहळू सत्ता मिळवण्यास सुरुवात केली.

प्लासीची लढाई (Battle of Plassey):

• 1757 मध्ये प्लासीची लढाई झाली. या लढाईत ईस्ट इंडिया कंपनीने बंगालच्या नवाबाचा (Siraj-ud-daulah) पराभव केला. ब्रिटानिका - प्लासीची लढाई
• या लढाईमुळे कंपनीला बंगालमध्ये राजकीय प्रभाव वाढवण्याची संधी मिळाली.

बक्सरची लढाई (Battle of Buxar):

• 1764 मध्ये बक्सरची लढाई झाली. या लढाईत कंपनीने एकत्रित भारतीय सैन्याचा पराभव केला. ब्रिटानिका - बक्सरची लढाई
• या लढाईमुळे कंपनीला उत्तर भारतात वर्चस्व प्रस्थापित करता आले.

साम्राज्य विस्तार:

• लॉर्ड वेल्esley (Lord Wellesley) यांसारख्या गव्हर्नर जनरलने तैनाती फौजेच्या (Subsidiary Alliance) साहाय्याने अनेक भारतीय राज्ये कंपनीच्या नियंत्रणाखाली आणली. ब्रिटानिका - तैनाती फौज
• लॉर्ड डलहौसीने (Lord Dalhousie) दत्तक वारसा नामंजूर करून अनेक রাজ্যे खालसा केली. ब्रिटानिका - लॉर्ड डलहौसी

1857 चा उठाव:

• 1857 च्या उठावानंतर, ब्रिटिश सरकारने ईस्ट इंडिया कंपनीकडून भारताचा कारभार स्वतःच्या हाती घेतला. ब्रिटानिका - 1857 चा उठाव
• या घटनेनंतर, भारत थेट ब्रिटिश राजवटीखाली आला.

अशा प्रकारे, ईस्ट इंडिया कंपनीच्या माध्यमातून ब्रिटिशांनी भारतात सत्ता स्थापन केली आणि हळूहळू आपला प्रभाव वाढवला.