पेट्रोलियम खनिज तेलाचा रंग व स्वरूप पाहता, त्याला ‘काळे सोने’ असे संबोधिले जाते. त्याची वाढती गरज लक्षात घेता, वास्तविक ते औद्योगिक क्षेत्राला ‘जीवन देणारे रक्त’ असं म्हटल्यास वावगे न ठरो. फार फार जुन्या काळापासून प्राणी व वनस्पतींच्या जमिनीत गाडल्या गेलेल्या अवशेषातून हायड्रोकार्बन तेले निर्माण झाली व ती जमिनीत तसेच समुद्राच्या तळाशी काळ्या जाडसर तेलाच्या स्वरूपात साचली गेली. वाढत्या लोकसंख्येमुळे, माणसाची अन्नधान्याची गरज वाढत गेली. पिकांची योग्य वाढ होण्यासाठी व विपुल प्रमाणात अन्नधान्य पिकविण्यासाठी खतांची गरज असते, तर किडामुंगीपासून त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी कीटकनाशके वापरावी लागतात. हे दोन्ही रासायनिक पदार्थ पेट्रोलियमजन्य रसायनापासून निर्माण केले जातात. पेट्रोलियम तेले ही कीटकांसाठी विष असतात. म्हणून तेले व पाणी यांच्या मिश्रणांचा फवारा मारला जातो. १९४३ साली डी.डी.टी. (डायक्लोरोडायफिनाइल ट्रायक्लोरो इथेन) हे प्रथम पेट्रोलियमजन्य कीटकनाशक वापरले गेले. त्यानंतर बी. एच. ई. (ब्रोमोहायड्रो इथेन), एल्ड्रिन, एंडोन यांसारख्या कीटकनाशकांचा उगम बेंझिन, ओलेफिन, सायक्लोपेन्टिलीन या खनिजजन्य रसायनापासून झालेला आहे. डायएल्ड्रिनसारखे रसायन कीटकापासून मेंढरांचे रक्षण करण्यासाठी वापरतात. त्याचप्रमाणे डायक्लोरोप्रोपेलीन, डायक्लोरोओपेन, इथिलीन डायब्रोमाइड इ. पेट्रोलियम रसायनांचा वापर जमिनीतील हानिकारक जीव-जिवाणूंचा नायनाट करण्यासाठी होतो. पेट्रोलियमपासून मिळणारी नॅफ्थालिक आम्ल व बुटेडिन युक्त रसायने कवकाचा बीमोड करण्यास उपयोगी ठरतात. केरोसिन व सफेद स्पिरिटचा वापर पिकांना हानी पोहचविणाऱ्या तणांचा नाश करण्यासाठी होतो. वनस्पतींना पोषक ठरणारी नायट्रोजन, फॉस्फरस व पोटॅशियम ही मूलद्रव्ये पेट्रोलियम खनिजातून मिळतात. खनिज वंगणातून मेण मिळविले जाते. त्याचा वापर मेणबत्त्या तयार करणे, कागद-कापड जलरोधक बनविणे, बूट पॉलिश करणे, खाद्यपदार्थाची साठवणूक, रबरावरील प्रक्रिया, धातूवरील नक्षीकाम, मलम तयार करणे इ. अनेक ठिकाणी होतो. गंधक, डिर्टजट, नायलॉन, पॉलिस्टर, विविध प्रकारचे प्लास्टिक; अशा असंख्य पदार्थाच्या निमित्ताने रसायनांची खाण म्हणजे जमिनीतले हे काळे तेल होय.

धन्यवाद...!!

पेट्रोकेमिकल्सला 'काळे सोने' (Black Gold) खालील कारणांमुळे म्हणतात:

• उच्च आर्थिक मूल्य (High Economic Value): पेट्रोलियम (crude oil) आणि नैसर्गिक वायू (natural gas) पासून पेट्रोकेमिकल्स मिळवले जातात. यांचा उपयोग अनेक प्रकारची उत्पादने बनवण्यासाठी होतो, ज्यामुळे त्यांचे बाजारात खूप जास्त आर्थिक मूल्य असते.
• औद्योगिक महत्त्व (Industrial Importance): पेट्रोकेमिकल्स अनेक उद्योगांसाठी मूलभूत घटक आहेत. प्लास्टिक, रबर, खते, डिटर्जंट्स, रंग, आणि औषधे यांसारख्या अनेक वस्तूंच्या निर्मितीमध्ये यांचा वापर होतो. त्यामुळे, औद्योगिक क्षेत्रात याचे खूप महत्त्व आहे.
• दुर्मिळता आणि उपलब्धता (Rarity and Availability): पेट्रोलियम आणि नैसर्गिक वायू हे नैसर्गिकरित्या मर्यादित स्वरूपात उपलब्ध आहेत. त्यामुळे, त्यांचे मूल्य सोन्यासारखे महत्त्वाचे मानले जाते.
• रंग (Color): Crude oil चा रंग काळा असतो, ज्यामुळे त्याला 'काळे सोने' म्हटले जाते.

अधिक माहितीसाठी काही संदर्भ:

• पेट्रोकेमिकल्सचे महत्त्व
• Crude Oil व्याख्या