2 उत्तरे
2
answers
चिन्ह म्हणजे काय ते सांगून त्याचे प्रकार उदाहरणासह कसे स्पष्ट कराल?
0
Answer link
चिन्ह म्हणजे काय हा कळीचा प्रश्न आहे.चिन्ह म्हणताक्षणी आपल्या डोळ्यासमोर दृक्प्रतिमा येते.बहुतेक काही रस्त्यावरील चिन्हे,संस्थांची चिन्हे,धोक्याची चिन्हे इ.चिन्हविज्ञानात दृक्चिन्हांच्या पलीकडे जाऊन सर्वच प्रकारच्या चिन्हांचा अभ्यास केला जातो.यात ध्वनिचिन्हे,देहबोली,हातवारे,प्रतिमा,रूपकइ.अनेक गोष्टींचा समावेश होऊ शकतो. ज्या कशाला चिन्ह म्हणून विचारात घेता येते त्या सर्व गोष्टींबाबतची विचारणा म्हणजे चिन्हविज्ञान अशी अत्यंत व्यापक व्याख्या उम्बेर्तो इको यांनी केलेली आहे. आपल्या रोजच्या भाषेत आपण ज्याला चिन्ह म्हणतो त्यापलीकडे जाऊन जेथे कोठे म्हणून निर्देश घडून येत असेल, एखाद्या गोष्टीचा निर्देश अमुक एक खूण वापरून होत असेल तेथे म्हणून चिन्हविज्ञानाचा अवकाश आहे असे समजावे.
एखाद्या व्यक्तीच्या लेखी एखादी गोष्ट जेव्हा एखाद्या गोष्टीचा निर्देश करते तेव्हा ती गोष्ट चिन्ह ठरते अशी या संकल्पनेची व्याख्या केली आहे.पर्स यांचे दुसरे महत्त्वाचे योगदान म्हणजे त्यांनी तीन मुख्य प्रकारांत केलेली चिन्हांची मांडणी-(१) निर्देशात्मकचिन्ह : जेव्हा चिन्ह हे निर्देश होतो त्या गोष्टीशी मेळ खाणारे असते, उदा. गतिरोधकाचे चिन्ह, त्यातील उंचवटा हा गतिरोधकासारखाच दिसतो. (२) सूचक अथवा साधर्म्यनिष्ठ चिन्ह : निर्दिष्ट गोष्टीशी चिन्ह संबंधित असते. उदा. आग दर्शविण्यासाठी धुराचा वापर किंवा धोका दर्शवण्यासाठी कवटी-हाडांचा वापर इ. (३) प्रतीकात्मक चिन्ह : यात चिन्ह आणि निर्दिष्ट गोष्ट यांचा अर्थाअर्थी काहीही संबंध नसतो, केवळ प्रस्थापित रूढी, संकेतावरूनच अमुक एक निर्देश घडून येतो. उदा. शब्द किंवा ट्रॅफ़िक सिग्नलचे दिवे. याशिवाय येमस्लेव यांची ही मांडणी चिन्हविज्ञानासंबंधी असून ती कोपेनहेगेन इथल्या वैचारिक वर्तुळातून पुढे आली होती. चिन्हविज्ञान आणि संरचनावाद यातून आलेल्या संकल्पना या विद्याशाखीय वर्तुळांत झपाट्याने लोकप्रिय झाल्या आणि लवकरच त्या मानववंशविज्ञान, मनोविज्ञान, तत्त्वज्ञान, साहित्यसमीक्षा इ. मानव्यविद्या आणि सामाजिक शास्त्रांतील ज्ञानशाखांमध्ये रूढ झाल्या.
0
Answer link
चिन्ह म्हणजे काय आणि त्याचे प्रकार उदाहरणासह स्पष्टीकरण खालीलप्रमाणे:
चिन्ह म्हणजे काय:
चिन्ह म्हणजे एखादी वस्तू, प्रतिमा, आकृती किंवा खूण जी दुसर्या वस्तू, कल्पना किंवा गोष्टीचे प्रतिनिधित्व करते. चिन्ह ber वेळा एक विशिष्ट अर्थ व्यक्त करण्यासाठी वापरले जातात, जो त्या संस्कृती किंवा समाजात रूढ असतो.
चिन्हांचे प्रकार (Types of Symbols):
- दृश्य चिन्ह (Visual Symbols):
ही चिन्हे आपण पाहू शकतो. उदाहरणार्थ, रस्ता सुरक्षा चिन्हे, धार्मिक चिन्हे.
- उदाहरण: लाल दिवा धोक्याचे चिन्ह आहे.
- उदाहरण: स्वस्तिक हे हिंदू धर्मातील शुभ चिन्ह आहे.
- ध्वनी चिन्ह (Auditory Symbols):
हे आवाज किंवा ध्वनीच्या माध्यमातून अर्थ व्यक्त करतात.
- उदाहरण: सायरन (Siren) हे धोक्याचे चिन्ह आहे.
- उदाहरण: शाळेतील घंटा वर्ग सुरू झाल्याचे किंवा संपल्याचे चिन्ह आहे.
- भाषा चिन्ह (Linguistic Symbols):
शब्द आणि अक्षरे वापरून बनलेले चिन्ह.
- उदाहरण: 'STOP' हे चिन्ह थांबण्याचा आदेश देते.
- उदाहरण: 'धूम्रपान करू नये' हा शब्द सिगारेट न पिण्याचा संदेश देतो.
- गणितीय चिन्ह (Mathematical Symbols):
गणित आणि विज्ञान मध्ये वापरले जाणारे चिन्ह.
- उदाहरण: '+' हे चिन्ह बेरीज दर्शवते.
- उदाहरण: 'π' (pi) हे वर्तुळाच्या परिघाचे आणि व्यासाचे गुणोत्तर दर्शवते.
- सांस्कृतिक चिन्ह (Cultural Symbols):
एखाद्या विशिष्ट संस्कृतीत रूढ असलेले चिन्ह.
- उदाहरण: कमळ हे भारतीय संस्कृतीत पवित्र मानले जाते.
- उदाहरण: पांढरा रंग शांतीचे प्रतीक आहे.