व्याकरण
या प्रश्नाचे उत्तर अद्याप लिहिलेले नाही
या प्रश्नाचे उत्तर अद्याप लिहिलेले नाही
1
Answer link
प्रिय ___________,
माझ्या अनुभवानुसार रक्तदान हा एक महत्वाचा उपक्रम आहे ज्यामुळे आम्ही इतरांना मदत करू शकतो. मी तुमच्या संदेशाप्रमाणे रक्तदानाची महत्वाचीता अहवाल देण्याची संधी घेतली आहे.
तुमचे सहभाग रक्तदान करण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. रक्तदान एक अत्यंत सरल उपक्रम आहे ज्यामध्ये तुम्ही स्वतःला आणि इतरांना मदत करू शकता. या उपक्रमामध्ये भाग घेण्याची मतदान तुम्हाला बहुतेक लाभ देते, जसे की तुम्हाला आरोग्य देखील फायदेशीर असेल, इतर लोकांना मदत करण्याची शक्यता देखील निर्माण होते.
मी तुमच्या संदेशाप्रमाणे रक्तदान करण्याची संधी देत आहे. तुमच्या शहरातील रक्तदान केंद्रांची माहिती तुम्हाला तुमच्या व्यावसायिक डाक नावाने पाठवली जाईल. तुम्हाला हे अवसर न विसरून द्या आणि तुमचे मित्राही हे संदेश वाचल्याची विनंती करा.
धन्यवाद,
1
Answer link
हो, मराठी व्याकरणासाठी नागेश गायकवाड हे चांगले लेखन असून त्यांनी व्याकरण चांगल्याप्रकारे आणि समजेल अशाप्रकारे योग्य ती माहिती दिली आहे.
Pdf download करण्यासाठी Telegram मध्ये "समानार्थी शब्द मराठी" या Telegram channel ला Search करा. Join व्हा. Files मध्ये जाऊन तीन मराठी व्याकरणाच्या महत्वपूर्ण pdf download करा.
2
Answer link
वस्तू एक आहे की अनेक आहेत ते सूचित करणाऱ्या शब्दाच्या गुणधर्मास व्याकरणात 'वचन' असे म्हणतात. मराठी प्रमाणेच बहुसंख्य भाषात वचनांचे एकवचन आणि अनेकवचन असे दोन प्रकार असतात, काही थोड्या भाषात द्विवचन अथवा इतरही व्यवस्था पहावयास मिळतात.
मराठीत एकवचन आणि अनेकवचन अशी दोन रूपे असली तरी काही शब्दांच्या बाबतीत अनेकवचनात शब्दाचे रूप बदलत नाही.
वचनाचे प्रकार : १. एकवचन २. अनेकवचन
१. एकवचन : जेव्हा एका वस्तूचा बोध होतो तेव्हा एकवचन असे म्हणतात.
उदा. मासा, गाय, फूल, मुलगा इ.
२. अनेकवचन : जेव्हा एकापेक्षा अधिक वस्तूंचा बोध होतो तेव्हा अनेकवचन असे म्हणतात.
उदा. मासे, गाई, फुले, मुलगे इ.
लिंगभेदाप्रमाणे काही सर्वनामांचे एक-अनेकवचन पुढीलप्रमाणे.
वचन/लिंग पुल्लिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंग
एकवचन तो, ती, ते
अनेकवचन अनुक्रमे ते त्या ती.
लिंगभेदाप्रमाणे नामांचे एक-अनेकवचन करण्याचे नियम खाली दिले आहेत.
पुल्लिंगी शब्दांचे एकवचन-अनेकवचन
नियम १: आ-कारान्त पुल्लिंगी नामाचे अनेकवचन ए-कारान्त होते.
उदा० एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन
रस्ता-रस्ते, आंबा-आंबे, ससा-ससे, लांडगा-लांडगे, महिना-महिने, दाणा-दाणे.
अपवाद :
काका-काका, आजोबा-आजोबा
काकेमामे हा शब्द कुत्सित अर्थाने वापरला जातो.
नियम २ : आ-कारान्त नामांव्यतिरिक्त इतर सर्व पुल्लिंगी नामांची रूपे दोन्ही वचनांत सारखीच असतात.
उदा०
एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन
उंदीर-उंदीर, पाय-पाय, चिकू-चिकू, देश-देश, हार-हार, पक्षी- पक्षी, केस-केस, कागद-कागद.
स्त्रीलिंगी शब्दांचे एक-अनेकवचन
नियम ३ : अ-कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे अनेकवचन करताना कधी आ-कारान्त होते तरे कधी ई-कारान्त होते.
उदा. एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन खाट-खाटा गंमत गमती चूक चुका गाय गाई मान माना तलवार तलवारी कळ कळा मांजर मांजरी धार धारा मोलकरीण मोलकरणी
नियम ४ : ई-कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे अनेकवचन सामान्यतः या-कारान्त होते.
उदा. एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन कळी कळ्या आई आया बांगडी बांगड्या सुई सुया बी बिया सुरी सुऱ्या स्त्री स्त्रिया वाटी वाट्या अपवाद दासी दासी दृष्टी दृष्टी युवती युवती मूर्ती मूर्ती
नियम ५ : ऊ-कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे अनेकवचन वा-कारान्ती होते.
उदा. एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन जाऊ जावा जळू जळवा ऊ उवा अपवाद वस्तू वस्तू वाळू वाळू वधू वधू बाजू बाजू
नियम ६ : सामान्यतः आ-कारान्त स्त्रीलिंगी नामांची रुपे दोन्ही वचनात सारखीच राहतात.
उदा. एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन कन्या कन्या शिक्षिका शिक्षिका वीणा वीणा मैना मैना घंटा घंटा पूजा पूजा
नपुसकलिंगी शब्दांचे एकवचन-अनेकवचन
नियम ७ : अ-कारान्त/ऊकारान्त नपुंसकलिंगी नामांचे अनेकवचन ए-कारान्त होते.
उदा. एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन फूल- फुले, पाखरू- पाखरे,बदक -बदके ,वासरू- वासरे,मत- मते ,लेकरू- लेकरे
नियम ८ : ए-कारान्त नपुसकलिंगी नामांचे अनेकवचन ई-कारान्त होते.
उदा. एकवचन अनेकवचन एकवचन अनेकवचन गाणे गाणी खेडे खेडी
केळे- केळी, नाणे -नाणी, भजे -भजी ,तळे -तळी
अपवाद
सोने -सोने, रुपे -रुपे, लाटणे- लाटणी
'तो' या पुल्लिंगी सर्वनामाचे अनेकवचन 'ते' असे होत असून, 'तो आंबा' याचे अनेकवचन 'ते आंबे' असे होते. नपुंसकलिंगात 'ते' हे एकवचनी सर्वनाम असल्याने, 'पुल्लिंगी' शब्दांचे अनेकवचन 'नपुंसकलिंगी' होते तसेच 'नपुंसकलिंगी' एकवचनाचे अनेकवचन स्त्रीलिंगी होते
संदर्भ
शालेय अभ्यासक्रमातील व्याकरणाचे पाठ्यपुस्तक, स्कॉलरशिप परीक्षेचे पुस्तक.
0
Answer link
संयुक्तवाक्य व मिश्रवाक्य
दोन किंवा अधिक केवलवाक्यांचे एक संयुक्त वाक्य बनविताना त्यांना जोडणारी योग्य अशीच उभयान्वयी अव्यये वापरावयास हवीत. उभयान्वयी अव्यये ही दोन प्रकारची आहेत. (१) प्रधानत्वबोधक व (२) गौणत्वबोधक. ¹ केवळ प्रधानत्वबोधक उभयान्वयी अवये योजल्याने बनणारे वाक्य केवळ – ‘संयुक्तवाक्य’ होते. प्रधानत्वबोधक व गौणत्वबोधक अशी दोन्ही प्रकारची उभयान्वयी अव्यये वापरल्यास ते ‘मिश्र संयुक्त’ वाक्य होते. या दोन्ही प्रकारांना ‘संयुक्त वाक्य’च म्हणतात.² मात्र दोन वाक्ये जोडताना
(१) याबद्दलच्या विस्तृत विवेचनासाठी ‘उभायान्वयी अव्यये’ पृष्ठ ११७पाहा.
(२) याबाबतचे विस्तृत विवेचन ‘वाक्यपृथक्करण’ पृष्ठ १६९ पाहा.
त्या दोन वाक्यांतील संबंध सूचित करणारी योग्य अशी अभयान्वयी अव्यये योजिली पाहिजेत. प्रधानत्वबोधकात चार प्रकार आपण पाहिलेः
(१) समुच्चयबोधक – ‘आणि, व’ यांसारखे.
(१) विजा चमकू लागल्या. पावसाला सुरुवात झाली.
(२) विजा चमकू लागल्या. आणि पावसाला सुरुवात झाली.
(२) विकल्पबोधक – ‘अथवा, किंवा’ यांसारखे.
(१) लोक आपली स्तुती करोत. लोक आपली निंदा करोत.
(२) लोक आपली स्तुती करोत किंवा निंदा करोत.
(३) न्यूनत्व (विरोध) बोधक – ‘पण, परंतु, परी’ यांसारखे
(१) आपण मरावयास हरकत नाही. आपण कीर्तिरुपाने उरावे.
(२) मरावे परी कीर्तिरुपे उरावे.
(४) परिणामबोधक – ‘म्हणून, सबब’ यांसारखे.
(१) वाटेत मोटार नादुरुस्त झाली. मला यावयास उशीर झाला.
(२) वाटेत मोटार नादुरुस्त झाली.म्हणून मला यावयास उशीर झाला.
(३) मिश्र वाक्य बनविणे
जर दोन वाक्ये गौणत्वबोधक उभयान्वयी अव्ययांनी जोडली असतील तर मिश्रवाक्य तयार होते. गौणत्वबोधक उभयान्वयी अव्यये चार प्रकारची आहेत. ¹
(१) स्वरुपबोधक – ‘कि, म्हणून, म्हणजे’ यांसारखे.
(१) गुरुजी म्हणाले, पृथ्वी सूर्याभोवती फिरते.
(२) गुरुजी म्हणाले की, पृथ्वी सूर्याभोवती फिरते. (मिश्रवाक्य)
(२) कारणबोधक – ‘कारण, का, की, कारण की’ यांसारखे.
(१) विठ्ठल परीक्षेत उत्तीर्ण झाला. त्याने प्रामाणिकपणे अभ्यास केला.
(२) विठ्ठल परीक्षेत उत्तीर्ण झाला कारण त्याने प्रामाणिकपणे अभ्यास केला होता. (मिश्रवाक्य)
(३) उद्देशबोधक – ‘म्हणून, सबब , यास्तव’ यांसारखे.
(१) आमचे शरीर सुदृढ व्हावे. आम्ही योगासने करतो.
(२) आमचे शरीर सुदृढ व्हावे म्हणून आम्ही योगासने करतो. (मिश्रवाक्य)
) उद्देशबोधक – ‘म्हणून, सबब , यास्तव’ यांसारखे.
(१) आमचे शरीर सुदृढ व्हावे. आम्ही योगासने करतो.
(२) आमचे शरीर सुदृढ व्हावे म्हणून आम्ही योगासने करतो. (मिश्रवाक्य)
(१) याबाबतचे विस्तृत विवेचन ‘उभयान्वयी अव्यये’ पृष्ठ ११७ पाहा.
(४) संकेतबोधक – ‘जर – तर, जरी – तरी’ यांसारखे.
(१) उद्या सुटी मिळेल. मी तुझ्या घरी येईन.
(२) उद्या सुटी मिळाली तर मी तुझ्या घरी येईन. (मिश्रवाक्य)
केवळ मिश्रवाक्य बनवायचे असल्यास उपयोजिले जाणारे उभयान्वयी अव्यय हे गौणत्वबोधकच असावयास हवे; पण प्रधानबोधक व गौणत्वबोधक अशी दोन्ही प्रकारची उभयान्वयी अव्यये वापरुन बनविलेल्या वाक्यास मराठीत ‘संयुक्त – वाक्य’ असेच म्हणतात. इंग्रजीत अशांना mixed असेही म्हणतात.
अशा प्रकारची काही वाक्ये व त्यांचे संकलन खाली दिले आहे. त्यांचा सूक्ष्मपणे अभ्यास करा.
(१) एकंदर किती भाजी मिळाली? म्हणून माझ्या मित्रांनी विचारले. चळवळीच्या चार शेंगा आल्या. मी हे वृत्त उत्साहाने सांगितले.
संकलन – ‘एकंदर किती भाजी मिळाली?’ म्हणून माझ्या मित्रांनी विचारले, तेव्हा चळ्वळीच्या चार शेंगा आल्याचे वृत्त मी उत्साहाने सांगितले. (मिश्र)
(२) अडीच रुपयांचे मी बी पेरले. दोन पैशांचीही भाजी मिळाली नाही. हे त्यांनी ऐकले. त्यांना हसू आवरेना. माझी मुळी निराशा झालेली नव्हती.
संकलन - अडीच रुपयाचे बी पेरुन दोन पैशांचीही भाजी मिळाली नाही हे ऐकून त्यांना हसू आवरेना, पण माझी मुळी निराशा झालेली नव्हती. (मिश्र + केवल)
(३) आपण बी पेरतो. नंतर कोंब फुटतो. हिरवीगार वेल डोळ्यांसमोर गरगरा वाढत जाते. हे आपण पाहतो. आपल्याला आनंद होतो. हा आनंद अलौकिक असतो.
संकलन – बी पेरल्यानंतर कोंब फुटतो नि हिरवीगार वेल डोळ्यांसमोर गरगरा वाढत जाते, हे पाहताना होणरा आनंद अलौकिक असतो. (केवल + मिश्र)
(४) हे तत्त्व साधं आहे. त्याचा अर्थ समजला पाहिजे. ते दुधारी तलवारीसारखं आहे . ते कापत जातं
संकलन – हे तत्त्व साधं आहे, पण त्याचा अर्थ समजला तर ते दुधारी तलवारीसारखं कापत जातं (केवल + मिश्र)
(५) तू अशक्त आहेस का? भरपूर खेळ, व्यायाम घे.
संकलन - तू अशक्त असशील तर भरपूर खेळ आणि व्यायाम घे. (मिश्र+ केवल)
(६) मी बोलत होतो. त्यांना ते आवडते का? माझी ते थट्टा करतात का? मला हे प्रथम कळेना.
संकलन - मी बोलतो आहे हे त्यांना आवडते आहे की ते माझी थट्टा करताहेत हेच प्रथम मला कळेना. (मिश्र + मिश्र)