व्याख्या: बाजारी किमतीनुसार निव्वळ राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एका वर्षात देशाच्या नागरिकांनी उत्पादित केलेल्या वस्तू आणि सेवांचे एकूण बाजारमूल्य. यात घसारा (Depreciation) आणि निव्वळ अप्रत्यक्ष कर (Net Indirect Taxes) यांचा समावेश असतो.

• घसारा (Depreciation): उत्पादन प्रक्रियेत उपयोगात येणाऱ्या भांडवली वस्तूंची झीज म्हणजे घसारा.
• निव्वळ अप्रत्यक्ष कर (Net Indirect Taxes): अप्रत्यक्ष कर (उदा. GST, excise duty) आणि सरकारी अनुदान (Subsidies) यातील फरक म्हणजे निव्वळ अप्रत्यक्ष कर.

सूत्र:

बाजारी किमतीनुसार निव्वळ राष्ट्रीय उत्पन्न = स्थूल राष्ट्रीय उत्पन्न - घसारा - निव्वळ अप्रत्यक्ष कर

व्याख्या: स्थिर किमतीनुसार निव्वळ राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे आधारभूत वर्षातील (Base Year) किमतीनुसार मोजलेले राष्ट्रीय उत्पन्न. यात महागाईचा (Inflation) प्रभाव कमी केला जातो, ज्यामुळे अर्थव्यवस्थेची वास्तविक वाढ दर्शवते.

• आधारभूत वर्ष (Base Year): ज्या वर्षाच्या किमती वापरून इतर वर्षांतील उत्पन्नाची तुलना केली जाते, ते आधारभूत वर्ष.

उदाहरण: समजा, 2011-12 हे आधारभूत वर्ष आहे, तर त्या वर्षातील किमतीनुसार 2023-24 मधील राष्ट्रीय उत्पन्न मोजले जाते.

महत्व:

• अर्थव्यवस्थेची वास्तविक वाढ समजते.
• विविध वर्षांतील आर्थिक कामगिरीची तुलना करता येते.

बाजारी किमतीनुसार राष्ट्रीय उत्पन्न हे चालू किमतीनुसार मोजले जाते, त्यामुळे महागाईचा परिणाम दिसून येतो. तर स्थिर किमतीनुसार राष्ट्रीय उत्पन्न आधारभूत वर्षाच्या किमतीनुसार मोजले जाते, ज्यामुळे महागाईचा परिणाम कमी होतो आणि वास्तविक आर्थिक वाढ दिसते.