वा वनस्पतींपासून मिळणाऱ्या एंझाइमांमुळे

(जीवरासायनिक विक्रियांची गती वाढविण्याचे कार्य करणाऱ्या प्रथिनयुक्त पदार्थांमुळे) कार्बनी (जैव) पदार्थांचे अपघटन (लहान रेणू असलेल्या दुसऱ्या कार्बनी पदार्थांमध्ये रूपांतर) होण्याच्या रासायनिक क्रियेला किण्वन किंवा आंबणे किंवा कुजणे असे म्हणतात. या क्रियेत उष्णता निर्माण होते व कार्बन डाय-ऑक्साइड किंवा इतर वायू तयार होता आणि ते बाहेर पडत असताना पदार्थाला फेस येतो.

दुधाचे दही बनविणे, फळे व धान्ये ह्यांपासून मद्य तयार करणे पिठापासून पाव तयार करणे इ. किण्वनाच्या क्रिया फार पूर्वीपासून माहीत आहेत. किण्वन क्रियेचा उपयोग मद्य, प्रतिजैव (अँटिबायोटिक) पदार्थ, जीवनसत्त्वे, पाव, अॅसिटिक अम्ल, लॅक्टिक अम्ल इ. पदार्थांच्या निर्मितीत केला जातो.

वन्यजीव (Wildlife) म्हणजे काय:

वन्यजीव म्हणजे निसर्गात नैसर्गिकरित्या आढळणारे सर्व प्राणी, वनस्पती आणि इतर जीवजंतू. यात पाळीव प्राणी किंवा मानवी हस्तक्षेपामुळे बदललेले प्राणी आणि वनस्पती यांचा समावेश होत नाही.

वन्यजीवांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:

• वन्य प्राणी: वाघ, सिंह, हत्ती, हरिण, कोल्हा, लांडगा, इत्यादी.
• वनस्पती: विविध प्रकारचे वृक्ष, झुडपे, गवत, फुले, फळझाडे, इत्यादी.
• पक्षी: विविध प्रकारचे देशी आणि स्थलांतरित पक्षी.
• कीटक: फुलपाखरू, मधमाशी, डास, मुंगी, इत्यादी.
• सरपटणारे प्राणी: साप, मगर, पाल, इत्यादी.
• समुद्री जीव: मासे, डॉल्फिन, व्हेल, प्रवाळ, इत्यादी.

वन्यजीवांचे महत्त्व:

वन्यजीव पर्यावरणाचा आणि परिसंस्थेचा (Ecosystem) एक महत्त्वाचा भाग आहेत. ते अन्न साखळी आणि नैसर्गिक संतुलन राखण्यास मदत करतात. वन्यजीव आपल्याला अनेक फायदे देतात, जसे की:

• पर्यटन: वन्यजीव पर्यटन लोकांना आकर्षित करते आणि अर्थव्यवस्थेत मदत करते.
• औषधे: अनेक वन्यजीव आणि वनस्पतींपासून औषधे बनवली जातात.
• पर्यावरण: वन्यजीव हवा आणि पाणी शुद्ध ठेवण्यास मदत करतात.