इतिहासाची भौतिक साधने कोणती आहेत?
- पुरा vestiges (Archaeological Remains):
जमिनीमध्ये उत्खनन केल्यावर सापडलेल्या जुन्या वस्तू, अवशेष, भांडी, आणि इमारती हे इतिहासाचे महत्त्वाचे पुरावे असतात. उदाहरणार्थ, मोहेंजोदडो आणि हडप्पा संस्कृतीच्या उत्खननात सापडलेल्या वस्तू.
- नाणी (Coins):
जुन्या काळात वापरलेली नाणी त्या वेळच्या शासक, अर्थव्यवस्था आणि धातुशास्त्र याबद्दल माहिती देतात. नाण्यांवरील चित्रे आणि अक्षरे तत्कालीन सामाजिक, धार्मिक कल्पनांवर प्रकाश टाकतात.
- शिलालेख (Inscriptions):
दगडांवर किंवा धातूंवर कोरलेले लेख महत्त्वाचे ऐतिहासिक दस्तऐवज असतात. त्यामध्ये राजाज्ञा, घोषणा, स्तुती आणि देणग्यांसारख्या नोंदी असतात. अशोककालीन शिलालेख प्रसिद्ध आहेत.
अधिक माहितीसाठी हे पहा: विकिपीडिया
- ताम्रपट (Copper Plates):
तांब्याच्या पत्र्यांवर कोरलेले लेख जमिनी, देणग्या आणि महत्त्वपूर्ण घटनांची नोंद ठेवण्यासाठी वापरले जात होते. हे विशेषतः प्राचीन आणि मध्ययुगीन भारताच्या इतिहासासाठी महत्त्वाचे आहेत.
- इमारती आणि वास्तू (Buildings and Structures):
प्राचीन इमारती, मंदिरे, स्मारके, किल्ले आणि इतर वास्तू त्या वेळच्या स्थापत्यशैली, तंत्रज्ञान आणि सांस्कृतिक मूल्यांची माहिती देतात. उदाहरणार्थ, ताजमहाल, अजिंठा-वेरूळची लेणी.
अधिक माहितीसाठी हे पहा: Britannica
- शस्त्रे आणि उपकरणे (Weapons and Tools):
जुन्या काळात वापरलेली शस्त्रे आणि हत्यारे त्या वेळच्या तंत्रज्ञानाचा आणि युद्धाच्या पद्धतींचा अभ्यास करण्यासाठी उपयुक्त ठरतात.