इतिहासाच्या लेखनासाठी विविध भौतिक साधने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. ते भूतकाळातील घटना, संस्कृती आणि जीवनशैली यांबद्दल माहिती देतात.

• पुरातात्विक उत्खनन:

  जमिनीमध्ये उत्खनन करून जुन्या वस्तू, अवशेष आणि कलाकृती शोधल्या जातात. या वस्तू त्या वेळच्या लोकांच्या जीवनमानावर प्रकाश टाकतात.

  उदाहरण: मोहेंजोदडो आणि हडप्पा येथील उत्खननात सापडलेल्या वस्तू.

• शिलालेख आणि ताम्रपट:

  दगडांवर किंवा तांब्याच्या पत्र्यांवर कोरलेले लेख त्या वेळच्या राजकीय, सामाजिक आणि धार्मिक परिस्थितीची माहिती देतात.

  उदाहरण: सम्राट अशोकचे शिलालेख.

• नाणी:

  नाण्यांवरून त्या वेळच्या राजवटी, अर्थव्यवस्था आणि धातू विज्ञान यांबद्दल माहिती मिळते.

  उदाहरण: गुप्तकालीन नाणी.

• कला आणि वास्तुकला:

  प्राचीन इमारती, मंदिरे, स्मारके आणि कलाकृती त्या वेळच्या संस्कृती, कला आणि तंत्रज्ञान यांचा अभ्यास करण्यासाठी महत्त्वाच्या आहेत.

  उदाहरण: अजिंठा लेणी, वेरूळ लेणी.

• अवशेष:

  जुन्या वस्तू, भांडी, शस्त्रे आणि इतर अवशेष तत्कालीन जीवनशैली आणि तंत्रज्ञानाबद्दल माहिती देतात.

  उदाहरण: प्राचीन काळातील मातीची भांडी.

या भौतिक साधनांमुळे इतिहासाचे अधिक विश्वसनीय आणि सखोल ज्ञान प्राप्त होते. त्यामुळे इतिहासाच्या लेखनात या साधनांचा उपयोग करणे आवश्यक आहे.

टीप: अधिक माहितीसाठी तुम्ही इतिहास विषयावरील पुस्तके आणि अभ्यास साहित्य वाचू शकता.