भारताचा इतिहास शेती शेतकरी कृषी हरित क्रांती इतिहास

हरित क्रांती विषयी माहिती मिळेल का?

4 उत्तरे
4 answers

हरित क्रांती विषयी माहिती मिळेल का?

20
😊👇

1) भारतात 1965 नंतर कृषीक्षेत्रात झालेली मोठी सुधारणा म्हणजेच "हरित क्रांती" होय.

2) 1965 पूर्वी भारतात दुष्काळी परिस्थिती होती.

3) अन्नधान्याच्या उत्पादनात सुधारणा करण्यासाठी भारत सरकारने प्रयत्न केले.

4) कृत्रिम खते, पाणीपुरवठ्याच्या सुधारित पद्धती आणि जास्त उत्पादन देणारी बियाणे यांच्या साहाय्याने अन्नोत्पादन सुधारले.

5) डॉ. नॉर्मन अर्नेस्ट बोरलॉग या अमेरिकन शेतीतज्ञांना हरित क्रांतीचे जनक म्हटले जाते.

6) हरित क्रांतीनंतर भारतातील अन्नधान्याची परिस्थिती व दुष्काळी स्थिती सुधारली.....
उत्तर लिहिले · 11/6/2018
कर्म · 77165
8
भारत हा शेती प्रधान देश आहे परंतु भारतीय कृषी तंत्रज्ञान अतिशय मागास होते. 1947 मध्ये भारत पाकिस्तानची फाळणी झाली. भारताच्या वाटेला 82% लोकसंख्या 75 % तृणधान्याखालील क्षेत्र व 69% बागायत क्षेत्र भारताकडे आले. स्वातंत्र्योत्तर काळात चला शेतीप्रधान देश असून ही पीएल 480 करारानुसार 1955 मध्ये अमेरिकेकडून गहू आयात करावा लागला. इ. स. 1960 या दशतकात शेतकी संशोधन , विकास, तंत्रज्ञानाच्या मदतीने भारतात कृषी उत्पादन वाढले. काळ भारतातील हरित क्रांती म्हणून ओळखला जातो. त्यांच्या सहकार्याने जास्त उत्पन्न देणारे चीनच्या बियांचा विकास, सिंचनाच्या पद्धतींचा विस्तार, व्यवस्थापनाचे आधुनिकरण ,संकरीत बियानांचे, कृत्रिम खतांचे व  कीटकनाशकांचे वितरण वितरण इत्यादी मार्गांवर यात भर देण्यात आला. भारताच्या कृषी मंत्रालयाचे तत्कालीन सल्लागार एम. एस. स्वामीनाथन यांनी डॉ. नॉर्मन बोरलॉगांना  भारतात बोलाविले. अमेरिकेतील फोर्ड फाऊंडेशन अरे भारती केंद्र शासन यांच्या संयुक्त प्रयत्नातून मेक्सिकोमधील आंतरराष्ट्रीय मका व गहू विकास केंद्रातून गव्हाचे बियाणे आयात करण्यात आले. पाण्याची मुबलक उपलब्धता व शेतकीची सफल पार्श्वभूमी यांमुळे भारतीय केंद्रशासनाने नवी पिकांच्या प्रयोगासाठी पंजाब ची निवड केली. अधिक उत्पन्न देणारी बियाणी व जलसिंचनाच्या वाढत्या  व्यापाराद्वारे भारतातील अन्नधान्याचे उत्पन्न वाढले. मात्र कालौघात रासायनिक खते कीटकनाशके यांच्या अतिरिक्त वापरामुळे शेतजमिनिंवर विपरित परिणाम झाले.
     

महाराष्ट्रातील हरित क्रांतीची सुरुवात महाराष्ट्राचे तत्कालीन मुख्यमंत्री संत राव नाईक यांनी केली होती.




धन्यवाद....!!!
उत्तर लिहिले · 10/7/2020
कर्म · 13290
0

हरित क्रांती:

हरित क्रांती म्हणजे अन्न उत्पादन वाढवण्यासाठी विज्ञानाचा आणि तंत्रज्ञानाचा वापर करणे. यात प्रामुख्याने खालील गोष्टींचा समावेश होतो:

  • उच्च उत्पादन देणाऱ्या (High Yielding Varieties - HYV) बियाण्यांचा वापर.
  • रासायनिक खतांचा वापर.
  • सिंचनासाठी योग्य सुविधांचा वापर.
  • आधुनिक शेती तंत्रज्ञानाचा वापर.

हरित क्रांतीची सुरुवात:

हरित क्रांतीची सुरुवात 1960 च्या दशकात झाली. नॉर्मन बोरलॉग (Norman Borlaug) यांना हरित क्रांतीचे जनक मानले जाते. त्यांनी गहू आणि तांदूळ या पिकांच्या उच्च उत्पादन देणाऱ्या वाणांचा विकास केला.

भारतातील हरित क्रांती:

भारतामध्ये हरित क्रांतीची सुरुवात 1960 च्या दशकात झाली. त्यावेळी देशात अन्नाची मोठी कमतरता होती. हरित क्रांतीमुळे भारत अन्न उत्पादनात स्वयंपूर्ण झाला.

  • प्रमुख योगदान:
    1. डॉ. एम. एस. स्वामीनाथन (Dr. M. S. Swaminathan) यांनी भारतात हरित क्रांती आणण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.
    2. गहू आणि तांदूळ উৎপাদनात वाढ झाली.
    3. पंजाब, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेश या राज्यांमध्ये याचा जास्त प्रभाव दिसून आला.

हरित क्रांतीचे फायदे:

  • अन्न उत्पादनात वाढ.
  • देश अन्नधान्याच्या बाबतीत स्वयंपूर्ण झाला.
  • शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात वाढ.

हरित क्रांतीचे तोटे:

  • रासायनिक खतांचा जास्त वापर केल्यामुळे जमिनीची सुपीकता कमी झाली.
  • पाण्याचा जास्त वापर केल्यामुळे पाण्याची पातळी घटली.
  • जैवविविधतेचे नुकसान झाले.

निष्कर्ष:

हरित क्रांतीमुळे भारताला अन्नसुरक्षा प्राप्त झाली, परंतु त्याचे काही नकारात्मक परिणाम देखील झाले. त्यामुळे शाश्वत शेती पद्धतींचा वापर करणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी:

उत्तर लिहिले · 18/3/2025
कर्म · 1040