शेती

भारतात कृषी क्रांती सुरू झाली, तेव्हा भारताचे कृषी मंत्री सी. सुब्रमण्यम होते. त्यांनीnormalisation आणि उच्च उत्पन्न देणाऱ्या जाती (HYV) वापरून उत्पादन वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित केले.

संदर्भ:

• ग्रीन रिव्होल्यूशन इन इंडिया: इम्पॅक्ट अँड स्ट्रॅटेजीज

एका एकरमध्ये कपाशीच्या झाडांची संख्या खालील गोष्टींवर अवलंबून असते:

• जाती: कपाशीच्या वेगवेगळ्या जातींची वाढ आणि आकार वेगवेगळा असतो. त्यामुळे, लागवड करताना दोन झाडांमधील अंतर बदलतं.
• लागवड पद्धत: लागवड कोणत्या पद्धतीने केली जाते, यावर झाडांची संख्या अवलंबून असते. उदा. सरी वरंबा पद्धत, टोकण पद्धत.
• जमिनीचा प्रकार: जमिनीचा प्रकार आणि सुपीकता यानुसार झाडांमधील अंतर ठरवले जाते.

शेती नांगरट करावी की नको, हे अनेक घटकांवर अवलंबून असते, जसे की:

• जमिनीचा प्रकार: चिकणमातीheavy soil जमिनीत नांगरट करणे फायदेशीर ठरते, कारण त्यामुळे माती भुसभुशीत होते आणि हवा खेळती राहते. वालुकामय जमिनीत नांगरट करण्याची गरज नसते.
• पिकाचा प्रकार: काही पिकांसाठी नांगरट आवश्यक असते, तर काही पिकांसाठी ती हानिकारक ठरू शकते. उदाहरणार्थ, कडधान्यांसाठी नांगरट फायद्याची नाही.
• हवामान: जास्त पाऊस असलेल्या ठिकाणी नांगरट करणे फायद्याचे ठरते, कारण त्यामुळे अतिरिक्त पाणी जमिनीत मुरण्यास मदत होते.
• मशागतीची पद्धत: पारंपरिक शेतीत नांगरट आवश्यक असते, तर आधुनिक शेतीत अनेक ठिकाणी नांगरट टाळली जाते.

नांगरट करण्याचे फायदे:

• जमीन भुसभुशीत होते.
• हवा खेळती राहते.
• पाणी जमिनीत मुरण्यास मदत होते.
• तण नियंत्रण सुधारते.

नांगरट करण्याचे तोटे:

• जमिनीची धूप वाढते.
• जमिनीतील ओलावा कमी होतो.
• खर्चिक प्रक्रिया आहे.

शेवटी, नांगरट करायची की नाही, हे ठरवण्यासाठी आपल्या जमिनीचा प्रकार, पीक आणि हवामान यांसारख्या घटकांचा विचार करणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी, आपण कृषी तज्ञांचा सल्ला घेऊ शकता.

शेतमजुरांच्या जीवनात असुरक्षितता निर्माण होण्याची अनेक कारणे आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

• रोजगाराची अनियमितता: शेतमजुरांना वर्षभर काम मिळत नाही. पावसाळा आणि काढणीच्या काळातच त्यांना जास्त काम मिळते. इतर वेळी काम नसल्यामुळे त्यांची आर्थिक स्थिती नाजूक राहते.
• कमी वेतन: शेतमजुरांना मिळणारे वेतन हे अनेकदा खूपच कमी असते. त्यामुळे त्यांच्या मूलभूत गरजा पूर्ण करणेही कठीण होते.
• सामाजिक सुरक्षा योजनांचा अभाव: अनेक शेतमजुरांना शासकीय सामाजिक सुरक्षा योजनांचा लाभ मिळत नाही, त्यामुळे ते असुरक्षित राहतात.
• आरोग्याच्या समस्या: शेतीत काम करताना अनेकदा शारीरिक इजा होतात. तसेच, आरोग्य सेवा सहज उपलब्ध नसल्यामुळे त्यांच्या आरोग्याच्या समस्या वाढतात.
• स्थलांतर: अनेक शेतमजूर कामाच्या शोधात एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी स्थलांतर करतात, ज्यामुळे त्यांच्या जीवनात अस्थिरता येते.
• नैसर्गिक आपत्ती: अतिवृष्टी, दुष्काळ यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींमुळे शेतीचे नुकसान होते आणि त्याचा थेट परिणाम शेतमजुरांच्या रोजगारावर होतो.

या कारणांमुळे शेतमजुरांचे जीवन असुरक्षित होते.

जमिनीच्या मालकीवर आधारित खेड्यांचे वर्गीकरण खालीलप्रमाणे केले जाते:

1. जमींदारी खेडी: या प्रकारच्या खेड्यांमध्ये, जमीनदारांकडे जमिनीची मालकी असते. ते सरकारला कर भरतात आणि शेतकऱ्यांकडून খাজ वसूल करतात.
2. रैयतवारी खेडी: या प्रकारच्या खेड्यांमध्ये, शेतकरी स्वतः जमिनीचे मालक असतात आणि थेट सरकारला कर भरतात.
3. महालवारी खेडी: या प्रकारच्या खेड्यांमध्ये, संपूर्ण गाव किंवा महाल संयुक्तपणे जमिनीचा मालक असतो. ते एकत्रितपणे सरकारला कर भरतात.

भारतात, या तीन प्रकारच्या खेड्यांव्यतिरिक्त, काही ठिकाणी जमीनदारी आणि रैयतवारी यांचे मिश्रण असलेले खेडे देखील आढळतात.

टीप: जमिनीच्या मालकीवर आधारित खेड्यांची संख्या निश्चितपणे सांगणे कठीण आहे, कारण ही आकडेवारी वेळोवेळी बदलत असते.

मौर्य राजांनी शेतीचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी अनेक उपाययोजना सुरू केल्या:

• सिंचन व्यवस्था:

  मौर्य राजांनी सिंचनासाठी कालवे आणि तलाव बांधले.

  चंद्रगुप्त मौर्याने सुदर्शन तलाव बांधला, ज्यामुळे शेतीला पाणीपुरवठा झाला ( Wikipedia).

• जमीन व्यवस्थापन:

  राजकीय अधिकार्‍यांनी जमिनीची पाहणी केली आणि जमिनीच्या प्रकारानुसार कर लावला.

  उत्पादकतेनुसार जमिनीचे वर्गीकरण केले गेले.

• नवीन कृषी तंत्रज्ञान:

  नवीन अवजारे आणि तंत्रज्ञानाचा वापर सुरू केला.

  बियाण्यांची गुणवत्ता सुधारण्यावर भर दिला.

• कृषी कर:

  राज्याने शेतीवरील करांमध्ये सवलत दिली, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना प्रोत्साहन मिळाले.

या उपायांमुळे शेतीचे उत्पादन वाढले आणि मौर्य साम्राज्याची अर्थव्यवस्था अधिक मजबूत झाली.

उत्तर एआय (Uttar AI):

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी शेतकऱ्यांच्या हितासाठी अनेक महत्त्वपूर्ण कायदे केले. त्यापैकी काही प्रमुख कायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

या कायद्यांमुळे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्यास मदत केली आणि कृषी उत्पादन वाढवून राज्याला समृद्ध केले.