शेती

ऊस कांडीवाडीच्या चांगल्या वाढीसाठी योग्य खतांचा वापर करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. कांडी लावणीच्या वेळी खालील खतांचा वापर करणे फायदेशीर ठरते:

• नत्र (N), स्फुरद (P) आणि पालाश (K) युक्त खते:
  • कांडीवाडीच्या सुरुवातीच्या वाढीसाठी आणि मुळांच्या विकासासाठी नत्र, स्फुरद आणि पालाश हे घटक आवश्यक असतात.
  • साधारणपणे, प्रति एकर 8 ते 10 किलो नत्र, 20 ते 25 किलो स्फुरद आणि 15 ते 20 किलो पालाश कांडी लावताना द्यावे.
  • यासाठी तुम्ही खालील खतांचा वापर करू शकता:
    • डीएपी (DAP): यात नत्र (18%) आणि स्फुरद (46%) असतात. डीएपी 50 ते 60 किलो प्रति एकर वापरता येते.
    • सिंगल सुपर फॉस्फेट (SSP): हे स्फुरदाचा चांगला स्रोत आहे. 125 ते 150 किलो प्रति एकर वापरता येते (जर डीएपी वापरत नसाल तर).
    • म्युरिएट ऑफ पोटॅश (MOP): यात पालाश (60%) असते. 25 ते 30 किलो प्रति एकर वापरता येते.
    • संमिश्र खते (Complex Fertilizers): 10:26:26 किंवा 12:32:16 यांसारखी खते देखील योग्य प्रमाणात वापरता येतात. उदा. 10:26:26 हे खत 60 ते 75 किलो प्रति एकर.
• सूक्ष्म अन्नद्रव्ये (Micronutrients):
  • माती परीक्षणानुसार जस्त (झिंक), बोरॉन, लोह, मॅग्नेशियम यांसारख्या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता असल्यास ती भरून काढणे आवश्यक आहे.
  • यासाठी बाजारात उपलब्ध असलेली सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची मिश्र खते (उदा. मायक्रोडील, चिलेटेड झिंक) योग्य प्रमाणात वापरू शकता किंवा माती परीक्षणानुसार विशिष्ट सूक्ष्म अन्नद्रव्य देऊ शकता.
• सेंद्रिय खते:
  • कांडी लावताना शेणखत, कंपोस्ट खत किंवा गांडूळ खत वापरणे जमिनीची सुपीकता वाढवते आणि पाण्याची उपलब्धता सुधारते. प्रति एकर 5 ते 10 टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत मिसळणे खूप फायदेशीर ठरते.

महत्वाचे मुद्दे:

• सर्वोत्तम परिणामांसाठी माती परीक्षण (Soil Testing) करून घेणे आवश्यक आहे. यामुळे तुमच्या जमिनीतील अन्नद्रव्यांची नेमकी स्थिती समजते आणि त्यानुसार योग्य खतांची शिफारस करता येते.
• खते नेहमी कांडीवाडीजवळ पण थेट मुळांना चिकटणार नाहीत अशा पद्धतीने द्यावीत आणि मातीत चांगली मिसळावीत.
• खते दिल्यानंतर त्वरित पाणी देणे आवश्यक आहे, जेणेकरून ती विरघळतील आणि झाडांना उपलब्ध होतील.

वरील शिफारसी सर्वसाधारण आहेत. तुमच्या स्थानिक कृषी विद्यापीठाच्या शिफारसी किंवा कृषी तज्ञाचा सल्ला घेणे अधिक उपयुक्त ठरू शकते.

हलकी आणि पांढरपोटी (उथळ) जमीन उसाच्या लागवडीसाठी आदर्श मानली जात नाही, कारण ऊसाला खोल आणि कसदार जमीन लागते. मात्र, योग्य नियोजन आणि उपाययोजना केल्यास अशा जमिनीतही ऊस घेता येतो, पण त्यासाठी अधिक मेहनत आणि खर्च येऊ शकतो.

अशा जमिनीत ऊस चांगला येण्यासाठी खालील गोष्टी करणे आवश्यक आहे:

1. जमीन सुधारणा:
   • सेंद्रिय खतांचा वापर: जमिनीचा कस वाढवण्यासाठी भरपूर प्रमाणात शेणखत, कंपोस्ट खत, गांडूळ खत किंवा कोंबडी खत वापरा. हे खत जमिनीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता वाढवते आणि मातीचा पोत सुधारते.
   • हिरवळीचे खत: धैंचा, ताग यांसारख्या पिकांची पेरणी करून ती फुलोऱ्यात येण्यापूर्वी जमिनीत गाडून टाकावी. यामुळे जमिनीला नैसर्गिकरित्या सेंद्रिय पदार्थ मिळतात.
   • खोल नांगरट: जर जमिनीच्या खाली कठीण थर असेल, तर सबसॉयलर (subsoiler) किंवा खोल नांगरट करून तो फोडावा. यामुळे उसाची मुळे खोलवर जाऊ शकतात.
2. पाणी व्यवस्थापन:
   • ठिबक सिंचन (Drip Irrigation): हलक्या जमिनीत पाणी मुरण्याचे प्रमाण जास्त असल्याने ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यामुळे पाण्याची बचत होते आणि पिकाला गरजेनुसार पाणी मिळते.
   • हलके आणि वारंवार पाणी: कमी प्रमाणात पण वारंवार पाणी द्यावे, जेणेकरून जमिनीतील ओलावा टिकून राहील.
3. खत व्यवस्थापन:
   • माती परीक्षण: सर्वप्रथम माती परीक्षण करून घ्यावे. त्यानुसार जमिनीतील अन्नद्रव्यांची कमतरता ओळखून योग्य खतांची मात्रा द्यावी.
   • संतुलित खत वापर: नत्र, स्फुरद आणि पालाश ही मुख्य अन्नद्रव्ये तसेच सूक्ष्म अन्नद्रव्ये (झिंक, बोरॉन, फेरस इ.) गरजेनुसार द्यावीत.
   • फर्टिगेशन (Fertigation): ठिबक सिंचनाद्वारे विद्राव्य खते दिल्यास खतांचा चांगला वापर होतो आणि ती थेट मुळांपर्यंत पोहोचतात.
4. लागवड पद्धत:
   • सरी-वरंबा पद्धत: सरी-वरंबा पद्धतीने लागवड केल्यास पाण्याचे व्यवस्थापन सोपे होते आणि उसाच्या मुळांना चांगला आधार मिळतो.
   • दोन ओळीतील अंतर: दोन ओळींमधील अंतर योग्य ठेवावे, जेणेकरून झाडांना पुरेसा सूर्यप्रकाश आणि हवा मिळेल.
5. उसाची जात निवड:
   • अशा जमिनीत दुष्काळ सहन करू शकणाऱ्या आणि कमी पाण्यातही तग धरणाऱ्या उसाच्या जातींची निवड करावी. कृषी विद्यापीठांच्या शिफारशीनुसार योग्य जातीची निवड करावी.

एकूणच, हलक्या आणि पांढरपोटी जमिनीत ऊस घेण्यासाठी जमिनीचा कस सुधारण्यावर, पाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करण्यावर आणि संतुलित खत व्यवस्थापनावर भर देणे गरजेचे आहे. यामुळे चांगला ऊस उत्पादन मिळू शकते, पण यासाठी नियमित लक्ष आणि योग्य नियोजन महत्त्वाचे आहे.

'रांगडा' हा शब्दप्रयोग प्रामुख्याने भात या पिकासाठी वापरला जातो. रांगडा भात म्हणजे जाडसर आणि कमी प्रतीचा भात. या प्रकारच्या भाताची लागवड विशेषतः डोंगराळ भागात केली जाते.

रांगडा भाताची वैशिष्ट्ये:

• जाडसर: हा भात दिसायला जाडसर असतो.
• कमी प्रतीचा: चवीला व प्रतीला तो इतर भातांच्या तुलनेत कमी असतो.
• डोंगराळ भागात लागवड: या भाताची लागवड विशेषतः डोंगराळ प्रदेशात केली जाते, कारण तो कमी पाण्यातही चांगला वाढतो.

भारतात कृषी क्रांती सुरू झाली, तेव्हा भारताचे कृषी मंत्री सी. सुब्रमण्यम होते. त्यांनीnormalisation आणि उच्च उत्पन्न देणाऱ्या जाती (HYV) वापरून उत्पादन वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित केले.

संदर्भ:

• ग्रीन रिव्होल्यूशन इन इंडिया: इम्पॅक्ट अँड स्ट्रॅटेजीज

एका एकरमध्ये कपाशीच्या झाडांची संख्या खालील गोष्टींवर अवलंबून असते:

• जाती: कपाशीच्या वेगवेगळ्या जातींची वाढ आणि आकार वेगवेगळा असतो. त्यामुळे, लागवड करताना दोन झाडांमधील अंतर बदलतं.
• लागवड पद्धत: लागवड कोणत्या पद्धतीने केली जाते, यावर झाडांची संख्या अवलंबून असते. उदा. सरी वरंबा पद्धत, टोकण पद्धत.
• जमिनीचा प्रकार: जमिनीचा प्रकार आणि सुपीकता यानुसार झाडांमधील अंतर ठरवले जाते.

शेती नांगरट करावी की नको, हे अनेक घटकांवर अवलंबून असते, जसे की:

• जमिनीचा प्रकार: चिकणमातीheavy soil जमिनीत नांगरट करणे फायदेशीर ठरते, कारण त्यामुळे माती भुसभुशीत होते आणि हवा खेळती राहते. वालुकामय जमिनीत नांगरट करण्याची गरज नसते.
• पिकाचा प्रकार: काही पिकांसाठी नांगरट आवश्यक असते, तर काही पिकांसाठी ती हानिकारक ठरू शकते. उदाहरणार्थ, कडधान्यांसाठी नांगरट फायद्याची नाही.
• हवामान: जास्त पाऊस असलेल्या ठिकाणी नांगरट करणे फायद्याचे ठरते, कारण त्यामुळे अतिरिक्त पाणी जमिनीत मुरण्यास मदत होते.
• मशागतीची पद्धत: पारंपरिक शेतीत नांगरट आवश्यक असते, तर आधुनिक शेतीत अनेक ठिकाणी नांगरट टाळली जाते.

नांगरट करण्याचे फायदे:

• जमीन भुसभुशीत होते.
• हवा खेळती राहते.
• पाणी जमिनीत मुरण्यास मदत होते.
• तण नियंत्रण सुधारते.

नांगरट करण्याचे तोटे:

• जमिनीची धूप वाढते.
• जमिनीतील ओलावा कमी होतो.
• खर्चिक प्रक्रिया आहे.

शेवटी, नांगरट करायची की नाही, हे ठरवण्यासाठी आपल्या जमिनीचा प्रकार, पीक आणि हवामान यांसारख्या घटकांचा विचार करणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी, आपण कृषी तज्ञांचा सल्ला घेऊ शकता.