विपश्यना हे भारतातील सर्वात प्राचीन ध्यान पद्धतींपैकी एक आहे. गौतम बुद्धांनी या पद्धतीचा पुनर्शोध लावला आणि लोकांपर्यंत पोहोचवला, ज्यामुळे लोकांना त्यांच्या दुःखातून मुक्ती मिळवण्यास मदत झाली.

विपश्यना म्हणजे काय?

विपश्यना म्हणजे 'विशिष्ट प्रकारे पाहणे'. या ध्यान पद्धतीमध्ये, साधक आपल्या श्वासावर आणि शरीरावर होणाऱ्या संवेदनांवर लक्ष केंद्रित करतो. यामुळे त्याला आपल्या मनात येणारे विचार आणि भावना अधिक स्पष्टपणे समजतात.

विपश्यनेचे फायदे:

• तणाव कमी होतो: नियमित विपश्यना केल्याने तणाव आणि चिंता कमी होते.
• एकाग्रता वाढते: श्वासावर लक्ष केंद्रित केल्याने एकाग्रता आणि स्मरणशक्ती सुधारते.
• आत्म-जागरूकता: आपल्या भावना आणि विचारांना अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यास मदत करते.
• सकारात्मकता: नकारात्मक विचार कमी होऊन सकारात्मक दृष्टिकोन वाढतो.

विपश्यना कशी करावी?

विपश्यना करण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात घेणे आवश्यक आहे:

1. शांत ठिकाणी बसा: शांत आणि आरामदायक ठिकाणी पद्मासन किंवा सुखासनात बसा.
2. श्वासावर लक्ष केंद्रित करा: आपले डोळे बंद करा आणि नैसर्गिक श्वासावर लक्ष केंद्रित करा. श्वास घेताना आणि सोडताना होणाऱ्या संवेदनांवर लक्ष ठेवा.
3. विचार येऊ द्या: मनात येणाऱ्या विचारांना येऊ द्या, त्यांना विरोध करू नका. फक्त त्यांचे निरीक्षण करा आणि त्यांना सोडून द्या.
4. शरीरावर लक्ष केंद्रित करा: आपल्या शरीरावर होणाऱ्या संवेदनांवर लक्ष केंद्रित करा. कोणतीही वेदना किंवा संवेदना जाणवल्यास, त्यावर लक्ष केंद्रित करा आणि हळू हळू श्वासाने त्याला शांत करण्याचा प्रयत्न करा.

विपश्यना शिबिरे:

विपश्यना शिकण्यासाठी अनेक ठिकाणी शिबिरे आयोजित केले जातात. या शिबिरांमध्ये तुम्हाला विपश्यनेची सविस्तर माहिती दिली जाते आणि योग्य मार्गदर्शन केले जाते.

भारतात इगतपुरी येथे विपश्यना आंतरराष्ट्रीय अकादमी (Vipassana International Academy) आहे, जिथे नियमितपणे विपश्यना शिबिरे आयोजित केले जातात.