विठ्ठल आणि रुक्मिणी हे महाराष्ट्रातील सर्वात लोकप्रिय देवतांपैकी एक आहेत.

विठ्ठल:

• विठ्ठल हे भगवान विष्णूचे रूप मानले जातात.
• त्यांना विठोबा, पांडुरंग आणि पंढरीनाथ अशा नावांनीही ओळखले जाते.
• विठ्ठलाची मूर्ती ही कमरेवर हात ठेवून उभी असते.

रुक्मिणी:

• रुक्मिणी ही विठ्ठलाची पत्नी आहे आणि ती देवी लक्ष्मीचा अवतार मानली जाते.
• रुक्मिणीला रखुमाई असेही म्हणतात.

इतिहास:

विठ्ठल आणि रुक्मिणीच्या इतिहासाबद्दल अनेक कथा आणि आख्यायिका आहेत.

एका कथेनुसार, रुक्मिणी ही विदर्भाच्या राजाची मुलगी होती आणि तिला भगवान कृष्णासोबत विवाह करायचा होता. पण तिचा भाऊ रुक्मी याला हे मान्य नव्हते. त्यामुळे रुक्मिणीने कृष्णाला पत्र पाठवून तिला घेऊन जाण्यास सांगितले. कृष्णाने रुक्मिणीचे हरण केले आणि तिच्याशी विवाह केला.

आणखी एका कथेनुसार, पुंडलिक नावाच्या एका भक्ताने आपल्या आई-वडिलांची खूप सेवा केली. त्याची भक्ती पाहून भगवान विष्णू त्याला भेटायला आले. पण पुंडलिकाने त्यांना थांबायला सांगितले आणि तो आपल्या आई-वडिलांची सेवा करत राहिला. विष्णू त्याच्या भक्तीने खूप प्रसन्न झाले आणि त्यांनी तिथेच विठ्ठलाच्या रूपात वास्तव्य केले.

कार्य:

• विठ्ठल आणि रुक्मिणी हे प्रेम, भक्ती आणि करुणेचे प्रतीक आहेत.
• ते आपल्या भक्तांना आशीर्वाद देतात आणि त्यांचे दुःख दूर करतात, अशी मान्यता आहे.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
मराठी विश्वकोश
pandharpuronline.in