स्तनपान
- नियमितपणे स्तनपान: बाळाला नियमितपणे स्तनपान द्या. प्रत्येक वेळी एका स्तनातील दूध पूर्णपणे संपवा, ज्यामुळे स्तनामध्ये दूध साठून राहणार नाही.
- स्तनांना मसाज: कोमट पाण्याने स्तनांना हळूवारपणे मसाज करा. यामुळे दुध ducts मोकळ्या होतात आणि वेदना कमी होतात.
- कोल्ड कॉम्प्रेस (Cold Compress): स्तनपान झाल्यानंतर, दुखणाऱ्या भागावर थंड compress लावा. यामुळे सूज आणि वेदना कमी होतात.
- ब्रेस्ट पंप (Breast Pump): जर बाळ दूध पीत नसेल, तर ब्रेस्ट पंपच्या साहाय्याने दूध काढून टाका. जास्त दूध काढल्याने स्तनांवरील दाब कमी होतो आणि आराम मिळतो.
- स्तनांसाठी योग्य ब्रा: योग्य मापाची आणि आरामदायक ब्रा वापरा. जास्त tight ब्रा वापरणे टाळा, कारण त्यामुळे दुधाच्या ducts block होऊ शकतात.
- आहार आणि पाणी: संतुलित आहार घ्या आणि भरपूर पाणी प्या.
- डॉक्टरांचा सल्ला: जास्त त्रास होत असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. ते तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करू शकतील.
स्तनपान (Breastfeeding) अधिक माहितीसाठी:
स्तनपान हा आई आणि बाळातील एक भावनिक आणि नैसर्गिक बंध आहे. जर तुमचे पती तुम्हाला स्तनपान करण्याचा आग्रह करत असतील आणि तुम्हाला ते योग्य वाटत नसेल किंवा तुम्ही त्यात आरामदायक नसाल, तर ही एक संवेदनशील बाब आहे.
या परिस्थितीत तुम्ही खालील गोष्टींचा विचार करू शकता:
- मोकळेपणाने संवाद साधा: तुमच्या पतीशी याबद्दल प्रामाणिकपणे आणि शांतपणे बोला. तुम्हाला का अस्वस्थ वाटत आहे, हे त्यांना समजावून सांगा. त्यांना सांगा की तुमच्या शरीरावर तुमचा पूर्ण हक्क आहे आणि तुम्हाला कोणत्याही गोष्टीसाठी बळजबरी केली जाऊ नये.
- तुमच्या भावना व्यक्त करा: तुम्हाला काय वाटते, हे स्पष्टपणे सांगा. तुम्हाला लाजिरवाणे वाटत आहे का, शारीरिक दृष्ट्या अस्वस्थता आहे का, किंवा यामुळे तुमच्या बाळाच्या स्तनपानावर परिणाम होईल असे वाटत आहे का, हे त्यांना सांगा.
- संमतीचे महत्त्व समजावून सांगा: कोणत्याही शारीरिक किंवा लैंगिक कृतीसाठी दोन्ही भागीदारांची पूर्ण संमती असणे आवश्यक आहे. जर तुम्हाला एखाद्या गोष्टीसाठी आरामदायक वाटत नसेल, तर 'नाही' म्हणण्याचा तुम्हाला पूर्ण अधिकार आहे. तुमच्या संमतीशिवाय कोणतीही गोष्ट करणे हे योग्य नाही.
- आरोग्याच्या दृष्टिकोनातून: प्रौढ व्यक्तींसाठी स्तनपानाचे कोणतेही आरोग्य फायदे नाहीत. जर तुम्ही आधीच बाळाला स्तनपान देत असाल, तर पतीच्या आग्रहामुळे तुमच्या स्तनांवर अतिरिक्त ताण येऊ शकतो किंवा संसर्ग होण्याची शक्यता वाढू शकते.
- वैकल्पिक जवळीक: तुमच्या पतीला सांगा की जवळीक साधण्याचे किंवा लैंगिक समाधान मिळवण्याचे इतर अनेक मार्ग आहेत, जे तुम्हाला दोघांनाही आरामदायक वाटतील. नवीन गोष्टी एकत्र शोधण्याचा प्रयत्न करा.
- समुपदेशकाची मदत घ्या: जर तुमच्या पतींना तुमचा दृष्टिकोन समजत नसेल किंवा ते वारंवार आग्रह करत असतील, तर एखाद्या समुपदेशक (Counselor) किंवा थेरपिस्टची मदत घेणे उपयुक्त ठरू शकते. ते तुमच्या दोघांमधील संवादाचे अंतर कमी करण्यास आणि समस्येवर उपाय शोधण्यास मदत करतील.
लक्षात ठेवा, तुमच्या शरीरावर तुमचा पूर्ण हक्क आहे आणि तुमच्या भावनांना महत्त्व देणे खूप महत्त्वाचे आहे. तुम्हाला कोणत्याही गोष्टीसाठी बळजबरी केली जाऊ नये.
1. वारंवार स्तनपान:
जितके जास्त बाळ दूध पिते, तितके जास्त दूध तयार होते. त्यामुळे बाळाला दिवसातून किमान 8-12 वेळा स्तनपान द्या.
2. रात्री स्तनपान:
रात्रीच्या वेळी prolactin (प्रोलॅक्टिन) नावाचे हार्मोन जास्त तयार होते, ज्यामुळे दूध वाढण्यास मदत होते.
3. योग्य आहार:
आईने संतुलित आणि पौष्टिक आहार घेणे आवश्यक आहे. आहारात प्रथिने (proteins), जीवनसत्त्वे (vitamins) आणि खनिजे (minerals) भरपूर असावीत.
4. पुरेसे पाणी पिणे:
दिवसभर पुरेसे पाणी प्यावे, ज्यामुळे शरीरात पाण्याची कमतरता होणार नाही आणि दूध तयार होण्यास मदत होईल.
5. आराम:
आईला पुरेसा आराम मिळणे आवश्यक आहे. तणाव कमी करण्यासाठी झोप घेणे आणि relaxation techniques (शिथिलीकरण तंत्र) वापरणे फायदेशीर ठरते.
6. स्तनपान करताना योग्य पद्धत:
बाळाला योग्य स्थितीत धरून स्तनपान करणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून त्याला व्यवस्थित दूध पिता येईल.
7. डॉक्टरांचा सल्ला:
जर दूध कमी येत असेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. काही औषधे आणि उपाय डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार केले जाऊ शकतात.
8. काही खाद्यपदार्थ:
Methi seeds (मेथीचे दाणे), fennel seeds (बडीशेप), garlic (लसूण) आणि ginger (आले) यांसारख्या पदार्थांचे सेवन केल्याने दूध वाढण्यास मदत होते, असा समज आहे.
