दुग्धजन्य पदार्थ
चक्का म्हणजे दही किंवा ताकातून अतिरिक्त पाणी (व्हे) काढून टाकल्यानंतर मिळणारा घट्ट, मलईदार पदार्थ.
हे सहसा खालीलप्रमाणे तयार केले जाते:
- दही किंवा ताक एका स्वच्छ सुती कापडात (मलमलच्या कापडात) बांधले जाते.
- हे कापड टांगून ठेवले जाते किंवा त्यावर वजन ठेवले जाते, ज्यामुळे दह्यातील अतिरिक्त पाणी हळूहळू निथळून जाते.
- काही तासांनंतर (साधारणपणे ४-८ तास), कापडात जो घट्ट, क्रीमी आणि गुळगुळीत पदार्थ उरतो, त्याला 'चक्का' म्हणतात.
चक्का हा श्रीखंड, मठ्ठा, किंवा इतर अनेक गोड पदार्थांसाठी आणि काही वेळा नमकीन पदार्थांसाठीही आधारभूत घटक म्हणून वापरला जातो. बाजारात तयार चक्का देखील उपलब्ध असतो, पण तो घरीही सहज बनवता येतो.
चीज (Cheese) बनवण्याची प्रक्रिया अनेक टप्प्यांमध्ये विभागलेली आहे. खाली एक सामान्य प्रक्रिया दिली आहे:
चीज बनवण्यासाठी उच्च प्रतीचे दूध वापरणे आवश्यक आहे. गाय, म्हैस किंवा बकरीच्या दुधाचा वापर केला जातो.
पाश्चरायझेशन (Pasteurization): दुधातील हानिकारक जीवाणू नष्ट करण्यासाठी दूध विशिष्ट तापमानावर गरम केले जाते आणि नंतर थंड केले जाते.
दुधामध्ये विशिष्ट प्रकारचे बॅक्टेरिया (bacteria) मिसळले जातात. हे बॅक्टेरिया दुधातील शर्करेला (lactose) लैक्टिक ऍसिडमध्ये (lactic acid) रूपांतरित करतात, ज्यामुळे दुधाची पीएच पातळी (pH level) कमी होते आणि ते घट्ट होण्यास मदत होते.
रेनेट हे एक एन्झाइम (enzyme) आहे, जे दुधातील प्रोटीनला (protein) एकत्र आणण्यास मदत करते, ज्यामुळे दूध घट्ट होऊन त्याचे दही बनते.
तयार झालेले दही विशिष्ट आकारात कापले जाते. हे कापलेले दही 'कर्ड' (curd) म्हणून ओळखले जाते. कर्ड तोडल्याने त्यातील व्हे (whey) नावाचे पाणी बाहेर काढण्यास मदत होते.
कर्डला विशिष्ट तापमानावर शिजवले जाते, ज्यामुळे ते अधिक घट्ट होते.
शिजवलेल्या कर्डमधून जास्तीत जास्त व्हे (whey) काढून टाकले जाते.
कर्डला विशिष्ट आकार दिला जातो. चीजच्या प्रकारानुसार, ते वेगवेगळ्या आकारात molds मध्ये ठेवले जाते.
चीजला मीठ लावले जाते, ज्यामुळे चव वाढते आणि ते जास्त काळ टिकून राहते.
चीजला विशिष्ट तापमानात आणि आर्द्रतेमध्ये (humidity) काही आठवडे, महिने किंवा वर्षे पिकवले जाते. पिकवण्याच्या प्रक्रियेत, चीजची चव आणि पोत (texture) विकसित होते.
चीज बनवण्याची प्रक्रिया cheese च्या प्रकारानुसार बदलते.
दूध, दही आणि लस्सी या तिघांमध्ये कॅल्शियम, पोटॅशियम आणि बिट्युमिन बी -12 जास्त प्रमाणात असते.दहीमध्ये लॅक्टोबॅसिलस सर्वाधिक आहे. जेव्हा आपण दहीपासून बनवलेली लस्सी पितो तेव्हा लैक्टोबॅसिलस बॅक्टेरियाचे प्रमाण सर्वाधिक असते. जेव्हा ही लस्सी बराच काळ फ्रिजमध्ये ठेवली जाते तेव्हा लॅक्टोबॅसिलस बॅक्टेरियातील पोषक कमकुवत होऊ लागतात.
मधुमेह आणि रक्तदाब यासाठी फायदेशीर
ताज्या लस्सीमधील विटामिन बी -12 चे प्रमाण रक्तातील साखर उर्जेमध्ये रुपांतरीत करते. मधुमेहाचे रुग्ण लस्सी देखील पिऊ शकतात. लस्सी पोटॅशियम रक्तदाब नियंत्रित करते. आतड्यातील हानिकारक जीवाणू नियंत्रित करते, ज्यामुळे पाचन तंत्रामध्ये फायदा होतो.
पाचन तंत्राचे एंजाइम वाढवते
फ्रिजमध्ये उशीरा ठेवल्या गेलेल्या लस्सीपेक्षा ताजी लस्सी आरोग्यासाठी चांगली असते. ताज्या लस्सीचे लॅक्टोबॅसिलस बॅक्टेरिया निरोगी असतात. ते पाचन तंत्राच्या एंजाइमांना प्रवृत्त करतात. पोषण प्रक्रिया वेगवान होते. थंड लस्सी पिताना एखाद्याला सर्दी होते, परंतु ताजी लस्सी प्यायल्यानंतर पाचन कृती आरामदायक होते
थंड दही, लस्सी पचण्यास जास्त वेळ घेते तर ताजी दही आणि लस्सी कमी वेळेत पचतात.
जर फ्रिजमध्ये तुम्ही लस्सी व्यवस्थित पॅकिंग करून ठेवली तर ती महिनाभर सुद्धा टिकून राहते पण ती शरीरास पोषक नाही. म्हणून स्वतःची स्वतःच्या कुटुंबाची काळजी घ्या..
उदा..दूध डेअरी ,हॉटेल्स इत्यार्दी ठिकाणी
धन्यवाद