नमस्कार!

आपण मला उतारा वाचून त्यावर आधारित प्रश्न आणि उत्तरे लिहायला सांगितले आहे. परंतु, आपण कोणताही उतारा (passage) प्रदान केलेला नाही.

कृपया, आपण ज्या उताऱ्यावर प्रश्नोत्तरे तयार करू इच्छिता तो उतारा येथे पेस्ट करा. उतारा मिळाल्यावर, मी त्यावर आधारित प्रश्न तयार करून त्यांची उत्तरे देईन.

"ते 49 पर्यंत?" याबद्दल स्पष्टीकरण देऊ शकाल का? तुम्हाला 49 प्रश्न हवे आहेत की काही वेगळे अपेक्षित आहे?

प्राण्यांच्या पेशींत, पेशीद्रवात, रक्तात व दुधात शर्करा आणि इतर कर्बोदके असतात. अन्नातील स्टार्चचे व शर्करांचे रूपांतर शेवटी ग्लुकोजामध्ये होते. शरीरातील पेशी मुख्यत: ग्लुकोजाचा वापर करतात. प्राणी आणि वनस्पती भविष्यातील वापरासाठी कर्बोदकांचा साठा करतात.

मानवास संतुलित आहारापासून मिळणार्‍या एकूण ऊर्जेपैकी जवळपास ५५ % किंवा अधिक ऊर्जा (उष्मांक) कर्बोदकांपासून मिळते. केळी, पाव, मका, बटाटा आणि भात अशा अन्नपदार्थांमध्ये कर्बोदकांचे प्रमाण उच्च असते. कर्बोदकांच्या अन्य स्रोतांमध्ये फळे, पालेभाज्या आणि तृणधान्ये, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे यांचा समावेश होतो.

कर्बोदकांचे, सरल आणि जटिल, असे दोन प्रकार आहेत. सरल कर्बोदकांच्या रेणूंची संरचना सरल असते. जटिल कर्बोदकांच्या रेणूंची संरचना गुंतागुंतीची असून त्यात सरल कर्बोदके एकमेकांना जोडली जाऊन लांब साखळी तयार होते.

सरल कर्बोदकांचे एकशर्करा आणि द्विशर्करा असे दोन प्रकार आहेत. एकशर्करेत शर्करेचा एकच रेणू असतो, तर द्विशर्करेत शर्करेचे दोन रेणू असतात.

एकशर्करा गटात मुख्यत्वे ग्लुकोज, फ्रुक्टोज आणि गॅलॅक्टोज यांचा समावेश होतो. ग्लुकोज किंचित गोड शर्करा असून रक्तातील ते एक महत्त्वाचे कर्बोदक आहे. ग्लुकोजला ‘रक्त शर्करा’ असेही म्हणतात. फ्रुक्टोज अतिशय गोड शर्करा असून फळभाज्यांपासून ती उपलब्ध होत असते. मधात मोठ्या प्रमाणात ग्लुकोज आणि फ्रुक्टोज असते. अन्नामध्ये गॅलॅक्टोज हे लॅक्टोज या द्विशर्करेचा भाग म्हणून आढळते.

द्विशर्करांच्या सर्वांत महत्त्वाच्या गटात सुक्रोज, लॅक्टोज आणि माल्टोज यांचा समावेश होतो. साखर म्हणजेच सुक्रोज. साखरेच्या रेणूत ग्लुकोजचा एक रेणू फ्रुक्टोजच्या रेणूशी जोडलेला असतो. ऊस आणि बीटच्या रसांपासून साखर मिळवितात. शुद्ध साखर चवीला अतिशय गोड असते, मात्र तिला गंध नसतो. गायीच्या दुधात जवळपास ५% लॅक्टोज (दुग्ध शर्करा) असते. लॅक्टोजच्या रेणूत ग्लुकोजचा आणि गॅलॅक्टोजचा प्रत्येकी एक रेणू असतो. मद्यनिर्मितीच्या प्रक्रियेनंतर माल्टोज शिल्लक राहते. माल्टोजचा रेणू ग्लुकोजच्या दोन रेणूंनी बनलेला असतो.

जटिल कर्बोदके ही अनेक एकशर्करांपासून बनलेली असतात. यांना ‘बहुशर्करा’ असेही म्हणतात. स्टार्च, सेल्युलोज आणि ग्लायकोजेन हे बहुशर्करांच्या गटात मोडतात. स्टार्चच्या एका रेणूत शेकडो किंवा हजारो ग्लुकोजचे रेणू एकापाठोपाठ एक जोडलेले असतात. वनस्पतींमध्ये मुख्यतः स्टार्च मोठ्या प्रमाणात साठविले जाते. मका, बटाटा, वाटाणा आणि गहू यांमध्ये स्टार्च आढळते. स्टार्चप्रमाणे सेल्युलोज आणि ग्लायकोजेनच्या रेणूंमध्ये अनेक ग्लुकोजचे रेणू असतात. वनस्पतींची पेशीभित्तिका सेल्युलोजने बनलेली असते. ग्लायकोजेन हे प्राण्यांच्या शरीरात साठविले जाणारे एक मुख्य कर्बोदक आहे.

इंधन म्हणून शरीराद्वारे कर्बोदकांचा वापर होतो, मात्र त्यांपैकी केवळ एकशर्कराच पचनसंस्थेमधून थेट रक्तात मिसळू शकते. द्विशर्करा आणि स्टार्च यांचे प्रथम विघटन घडून यावे लागते. लहान आतड्यात पचन झाल्यावर त्या पदार्थांचा वापर होतो उदा., सुक्रोजचे प्रथम ग्लुकोज आणि फ्रुक्टोजमध्ये विघटन घडून यावे लागते. लॅक्टोजच्या विघटनापासून ग्लुकोज आणि गॅलॅक्टोज वेगळे होतात. स्टार्चचे विघटन प्रथम माल्टोजमध्ये होते आणि त्यानंतर ग्लुकोजमध्ये होते.

लहान आतड्यात कर्बोदकांचे रूपांतर एकशर्करेत झाल्यानंतर रक्तातून ती यकृतात वाहून नेली जाते. यकृताद्वारे फ्रुक्टोज आणि गॅलॅक्टोजचे रूपांतर ग्लुकोजमध्ये होते आणि ते रक्ताद्वारे शरीरातील सर्व पेशींना पोहोचते. पेशींमध्ये याच ग्लुकोजचा वापर स्नायू आणि चेता यांच्यात इंधन म्हणून आणि ऊतींच्या बांधणीसाठी व दुरुस्तीसाठी होतो. यकृत अतिरिक्त ग्लुकोजचे रूपांतर ग्लायकोजेनमध्ये करते आणि साठविते. जेव्हा रक्तातील शर्करेची पातळी कमी होते, तेव्हा यकृत त्यात साठविलेल्या ग्लायकोजेनचे रूपांतर परत ग्लुकोजमध्ये करते आणि ते रक्तात मिसळले जाते. जेव्हा शरीराला तातडीने ऊर्जेची गरज असते, तेव्हा स्नायूंमध्ये साठविलेल्या काही ग्लायकोजेनचे रूपांतर ग्लुकोजमध्ये होते.

इतर बहुतांशी कर्बोदके वगळता, सेल्युलोजचे मानवी शरीराद्वारे पचन होत नाही आणि अन्न म्हणून त्याचे मूल्यही नाही; परंतु ते ठराविक प्रमाणात उपयोगी ठरते. आतडी निकोप आणि ताणमुक्त राखण्यासाठी आणि पचन व्यवस्थित घडून येण्यासाठी सेल्युलोजची मदत होते. गुरे, शेळी-मेंढ्या आणि इतर अनेक प्राणी वनस्पतींचे सेवन करतात. अशा प्राण्यांच्या पचनसंस्थेत जीवाणू असतात. हे जीवाणू सेल्युलोजचे अपघटन करतात. अशा प्राण्यांच्या शरीरात पचन झालेल्या सेल्युलोजचा वापर इंधन म्हणून होतो.

:

नवीन शिधापत्रिका (राशन कार्ड) मध्ये नाव नोंदणी करण्यास जास्त विलंब झाल्यास तुम्ही खालील ठिकाणी तक्रार करू शकता:

1. तहसील कार्यालय (Tahsil Office): तुमच्या क्षेत्रातील तहसील कार्यालयात अन्न व नागरी पुरवठा विभागात संपर्क साधा. तेथे तुम्हाला रेशन कार्ड संबंधित तक्रार दाखल करता येईल.
2. जिल्हा पुरवठा अधिकारी (District Supply Officer): प्रत्येक जिल्ह्यामध्ये जिल्हा पुरवठा अधिकारी कार्यालय असते. येथे तुम्ही लेखी तक्रार दाखल करू शकता.
3. राज्य ग्राहक हेल्पलाईन (State Consumer Helpline): राज्य ग्राहक हेल्पलाईनवर तुम्ही ऑनलाइन किंवा फोनद्वारे तक्रार नोंदवू शकता.
4. राष्ट्रीय ग्राहक हेल्पलाईन (National Consumer Helpline): राष्ट्रीय ग्राहक हेल्पलाईनवर सुद्धा तुम्ही तक्रार नोंदवू शकता. Link
5. ऑनलाइन तक्रार (Online Complaint): काही राज्यांमध्ये अन्न व नागरी पुरवठा विभागाच्या वेबसाइटवर ऑनलाइन तक्रार करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे.

तक्रार कशी करावी:

1. लेखी तक्रार: एक अर्ज तयार करा. त्यात तुमचा अर्ज क्रमांक, नाव, पत्ता आणि संपर्क क्रमांक लिहा. विलंब होण्याचे कारण स्पष्टपणे सांगा.
2. आवश्यक कागदपत्रे: तुमच्या अर्जाची प्रत (application copy) आणि पावती (acknowledgement receipt) सोबत जोडा.
3. पाठपुरावा: तक्रार दाखल केल्यानंतर, नियमितपणे तुमच्या तक्रारीची स्थिती (status) जाणून घ्या.