पाककृती

जेली बनवण्यासाठी खालील गोष्टींची आवश्यकता असते:

• फळांचा रस (ज्या फळाची जेली बनवायची आहे)
• साखर
• लिंबाचा रस (पर्यायी)
• पेक्टिन (आवश्यक असल्यास)

कृती:

1. रस तयार करणे: फळांचा रस काढा. उदाहरणार्थ, जर तुम्ही द्राक्षाची जेली बनवत असाल, तर द्राक्षांचा रस काढा.
2. रस उकळणे: एका जाड बुडाच्या भांड्यात रस घ्या आणि त्यात साखर घाला. प्रमाण साधारणपणे १:१ (रस:साखर) असू शकते, परंतु फळाच्या आंबटपणानुसार साखरेचे प्रमाण बदलू शकते.
3. पेक्टिन (Pectin) वापरणे (आवश्यक असल्यास): काही फळांमध्ये नैसर्गिकरित्या पेक्टिनचे प्रमाण कमी असते. अशा वेळी, जेली सेट होण्यासाठी पेक्टिन ऍड करणे आवश्यक आहे.
4. शिजवणे: मिश्रण मध्यम आचेवर सतत ढवळत शिजवा. मिश्रण उकळायला लागल्यावर, आच कमी करा आणि साखरेचे पूर्णपणे विघटन होईपर्यंत ढवळत राहा.
5. जेली सेट होणे: जेली योग्यरित्या सेट झाली आहे की नाही हे तपासण्यासाठी, थंड प्लेटवर थोडे मिश्रण टाका. जर ते काही मिनिटांत घट्ट झाले, तर जेली तयार आहे.
6. बाटल्यांमध्ये भरणे: जेली गरम असतानाच निर्जंतुकीकरण केलेल्या बाटल्यांमध्ये भरा. बाटल्या हवाबंद करा आणि थंड होऊ द्या.

टीप:

• जेली बनवताना स्वच्छता खूप महत्त्वाची आहे.
• साखरेचे प्रमाण फळाच्या गोडव्यावर अवलंबून असते.
• लिंबाचा रस जेलीला जास्त दिवस टिकण्यास मदत करतो.

मुंग्यांची भजी (मुंगी भजी) ही एक आदिवासी पाककृती आहे. ही भजी लाल मुंग्या आणि बेसन वापरून बनवतात. खाली दिलेली कृती वापरून तुम्ही घरी मुंगी भजी बनवू शकता.

साहित्य:

• लाल मुंग्या - १ कप
• बेसन - १ कप
• तांदळाचे पीठ - २ चमचे
• लाल मिरची पावडर - १ चमचा
• हळद - १/२ चमचा
• धणे पूड - १/२ चमचा
• जिरे पूड - १/२ चमचा
• आले-लसूण पेस्ट - १ चमचा
• कढीपत्ता - ८-१० पाने
• तेल - तळण्यासाठी
• मीठ - चवीनुसार

कृती:

1. सर्वप्रथम, लाल मुंग्या स्वच्छ धुवून घ्या.
2. एका भांड्यात बेसन, तांदळाचे पीठ, लाल मिरची पावडर, हळद, धणे पूड, जिरे पूड, आले-लसूण पेस्ट, कढीपत्ता आणि मीठ एकत्र करा.
3. त्यात थोडे पाणी घालून घट्ट पीठ तयार करा.
4. आता पिठात लाल मुंग्या मिसळा.
5. कढईत तेल गरम करा.
6. पिठाचे छोटे गोळे तेलात सोडा आणि सोनेरी रंग येईपर्यंत तळा.
7. गरमागरम मुंगी भजी सर्व्ह करा.

टीप:

• तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार मसाल्यांचे प्रमाण बदलू शकता.
• तुम्ही पिठात थोडा ओवा देखील घालू शकता.

संदर्भ: ह्या पाककृती विषयी अधिक माहिती तुम्हाला आदिवासी खाद्यसंस्कृती (Tribal food culture) या संबंधित ब्लॉग आणि website वर मिळू शकते.

• 2 मोठे ताजे हिरवे पान
• 1 चमचा गुलकंद
• 1/2 चमचा बडीशेप
• 1/4 चमचा वेलची पूड
• 1/4 चमचा कात
• 1/4 चमचा चुना
• 1/2 चमचा खोबरा किस
• 1/2 चमचा साखर
• 2 लवंगा

1. प्रथम पान स्वच्छ धुवून पुसून घ्या.
2. पानाच्या देठाचा भाग थोडासा कापून घ्या.
3. चुना आणि कात पानाच्या मध्यभागी लावा.
4. गुलकंद, बडीशेप, वेलची पूड, खोबरा किस आणि साखर एकत्र करून पानात भरा.
5. पान दुमडून लवंगा लावून बंद करा.

जवस चटणी,  शेंगदाणा चटणी,   कारळ्याची चटणी,   तिळाची चटणी,   खोबर्‍याची चटणी, लसूण खोबरे चटणी,  कडीपात्त्याची चटणी, दहयाची चटणी आणि आंब्याची / कैरीची चटणी. यांखेरीस देखील अजून विविध प्रकारच्या चटणी बनवल्या जात असतात. आपआपल्या आवडी नुसार लोक विविध प्रकारच्या चटणी बनवतात.

पहिल्यांदा शेंगदाणे भाजुन घ्यायचे. शेंगदाणे भाजुन घेतल्यावर त्यामध्ये लसूण, आलं टाकायचं आहे. साधारण पाने तुम्हाला पाहिजे त्या प्रमाणात त्यामध्ये लाल तिखट टाकायच आहे व चवी पुरते मीठ टाकायचं आहे. तसेच थोडीशी साखर आणि दोन चमचा लिंबाचा रस टाकायचा आहे. हे सर्व एकत्र करून घ्यायचे आहेत. त्यानंतर हे संपुर्ण मिश्रण मिक्सरला बारीक करून घ्यायचे आहे. त्यामध्ये थोडसं पाणी टाकायचं आहे मग आपली शेंगदाण्याची चटणी तयार होईल.सोलापूरची शेंगदाणा चटणी सर्वत्र प्रसिद्ध आहे वरील रेसिपी ही सोलापूर चटणी बांवण्यासाठी वापरली जाते. जी तुम्ही घरच्या घरी शेंगदाण्याची चटणी बनवण्यासाठी अवलंबू शकता.

एक वाटी कारळ घ्यावे, कारळ घेत असताना हे सुध्दा आपल्याला तव्यात आधी भाजुन घ्यायचं आहे, त्यामध्ये थोडसं सुखं खोबरं घेऊन ते खिसणीने खिसून टाकायचं आहे. आता हे सगळं निट भाजुन घ्यायचं आहे, त्यानंतर कडीपत्ता भाजुन घ्यायचा आहे. त्यामध्ये एक-दोन थेंब तेल टाका आणि थोडया नंतर मिरच्या भाजुन घ्यायच्या आहेत. मिरच्या घेतांना हिरव्या नाही लाल मिरच्या भाजुन घ्यायच्या आहेत. त्यामध्ये लसुण आणि थोडे मीठ टाकायचं आहे. तसेच थोडसं हिंग देखील टाकायचं आहे. आता हे मिश्रण सगळं मिक्सरला छान असे वाटून घ्या. अशा रीतीने आपली कारळ्याची चटणी तयार होईल.

साधारण तीन ते चार कैरी घ्या व त्यांचे साल काढून घ्या. साल काढून झाल्यानंतर त्या कैरीचे बारीक बारीक काप करून घ्या. मिक्सरमध्ये कैरीचे केलेले काप, 1 वाटी शेंगदाणे, 4-5 मिरच्या, थोडासा लसूण, खोबरे, चवीपुरते मीठ टाकायचे आहे. तसेच चवीपुरती साखर टाकायची हे सर्व बिना पाण्याचं आधी मिक्सरला बारीक करून घ्यायचं आहे. त्यानंतर थोडसं पाणी टाकुन मिक्सरला परत बारीक करून घ्यायचं आहे.अशा रीतीने चवदार कैरीची चटणी तयार होईल.

1 वाटी जवस घ्यावे, जवस घेतल्यावर ते भाजुन घ्यायचे आहे. जवस भाजुन घेत असताना त्यामध्ये थोडसं जिरे देखील टाकायचं आहे व थोडसं तीळ पण टाकावे त्यामुळे अजून छान चव येईल. त्यानंतर कडीपत्ता व मिरच्या तळून घ्यायच्या आहेत आणि ते झाल्यावर थोडा लसूण देखील भाजुन घ्यायचा आहे. आता चवीप्रमाणे मीठ आणि थोडेसे हिंग देखील टाकायचे आहे. हे सगळं एकत्र करून घ्यायचे आहे. त्यानंतर हे मिश्रण मिक्सर ला वाटुन घ्यायचे आहे. हे सर्व केल्यावर झाली तुमची जवस चटणी तयार एकदम चवदार.

तीळ या पदार्थात अतिशय पौष्टिक घटक असतात, हिवाळ्यात खाणे अतिशय लाभदायक असते, त्यामुळेच तर मकर संक्रांतीला तीळ ला मान असतो. तीळ ची चटणी करण्यासाठी तीळ सुध्दा भाजुन घ्यायचे आहेत. थोडयाशा मिरच्या परतुन घ्यायच्या आहेत. त्यामध्ये थोडसं जिरे, लसुण व कश्मीरी मिरची पावडर 1 चमचा टाकायची आहे. मीठ चवीनुसार टाकायचे आहे. त्यानंतर हे मिश्रण एकत्र करून मिक्सरला वाटून घ्या.अशाप्रकारे झाली तुमची तिळाची चटणी तयार. जी तुमच्या जेवणाची रंजत आणि पौष्टिकता दोन्ही ही वाढ्वेल॰

खोब-याची चटणी करताना पहिल्यांदा खोबर्‍यांचे काप करून घ्यायचे आहेत. त्यामध्ये लसुण थोडा जास्त टाकला तरी चालेल. नंतर त्यामध्ये जिरे व चार ते पाच बेडगी मिरच्या टाकायच्या आहेत. रंग येण्याकरीता काश्मीरी चीली पावडर टाकायची आहे आणि चवीनुसार मीठ टाकायचे आहे. त्यानंतर मिश्रण एकत्र करून सगळं मिक्सरला वाटून घ्यायचे आहे. त्यानंतर आपली स्वादिष्ट चटणी तयार होईल, हे सर्व झाल्यानंतर कडीपत्ता चा तडका मारून घ्यायचा आहे कारण असे केल्याने चटणी अधिक सुटसुटीत होते.

गव्हाच्या पिठाचा वापर गोलगप्पा बनवण्यासाठी केला जातो. पण गोलगप्पा कुरकुरीत आणि फुगीर होण्यासाठी त्यात थोडासा रवा टाकावा. त्यामुळे गोलगप्पा कुरकुरीत होतात.

आता पिठाचे छोटे-छोटे गोळे करून हाताने २-३ मिनिटे दाबून ठेवा. या प्रक्रियेमुळे क्रिस्पी गोल गप्पा बनवण्यास मदत होईल.

आता रोलिंग पिनच्या मदतीने गोल गप्पाचा आकार अंडाकृती किंवा गोल करा. 

एक तवा घ्या, त्यात तेल टाका, तेल गरम झाल्यावर त्यात गोल गप्पा घाला. गॅस मध्यम आचेवर ठेवा. सोनेरी रंग येईपर्यंत तळून घ्या. त्यांना उलटा करा आणि आणखी 10 सेकंद तळा.

तयार केलेले गोल गप्पा जाळीच्या टोपलीत काढा, पुरीतून जास्तीचे तेल निघून टोपलीच्या तळाशी येईल. तुम्ही त्याखाली प्लेट ठेवा.

गोलगप्पा थंड झाल्यावर, उकडलेले बटाटे, वाटाणे आणि चवदार आंबट गोड पाणी घालून सर्व्ह करा आणि बाजारातील सर्वोत्तम गोलगप्पाचा आनंद घ्या.

पाणीपुरी कोणाला आवडणार नाही असं भारतात तरी कोणी सापडणार नाही. आमच्या घरी तरी पाणीपुरीचा एक सोहळाच असतो त्यादिवशी बाकी कोणतेही जेवण न बनवता फक्त पाणीपुरी बनवली जाते. दोन-तीन महिन्यांनी हा एक कार्यक्रम आमचा ठरलेलाच असतो. पाणीपुरी ची सर्व तयारी करून झाल्यावर घरातले सर्वजण आपल्या टेस्ट प्रमाणे पाणीपुरी तिखट गोड कशी हवी ती स्वतःची स्वतः बनवून खातात. पाणी पुरीची भाजी, पुदिना-कोथिंबीरीचे हिरवेगार पाणी, चिंच -खजुराची आंबट गोड पाणी याचं कॉम्बिनेशन एवढं मन तृप्त करणारे आहे की विचारता सोय नाही. ब्रम्हानंदी टाळी लागणे म्हणजे काय हे पाणी पुरी खाल्ल्यावरच समजते तर अशा या पाणीपुरी ची टेस्ट तुम्हीही नक्की घेऊन बघा चला तर मग बघुया सोप्यात सोपी पाणीपुरी घरी कशा पद्धतीने बनवायची😋

घटक

 30 मि

 4 सर्व्हिंग्ज

1 पाकीट पाणीपुरी

पाणीपुरीची भाजी बनवण्यासाठी

2 कप शिजवलेले पांढरे वाटाणे

4 उकडलेले बटाटे

1 कप शिजवलेले मूग

1 टीस्पून हळद

1 टीस्पून चाट मसाला

थोडीशी बारीक कापलेली कोथिंबीर

तिखट पाणी तयार करण्यासाठी साहित्य

1 कप कोथंबीर

1/2 कप पुदिना

7-8 हिरव्या मिरच्याा

1 लिंबू

4 टेबलस्पून पाणीपुरी मसाला

1 टीस्पून धने-जिरेपूड

1 इंच आलं

चिंच- खजुराची आंबट गोड पाणी तयार करण्यासाठी

1 कप खजूर

1/2 गुळ

1/2 कप चिंचं

1 टीस्पून लाल ‌मिरची पावडर

1/2 टीस्पून जीरे पावडर

चवीनुसार मीठ

1 कप खारी बुंदी

कुकिंग सूचना

स्टेप 1

सर्व प्रथम आपण पांढरे वाटाणे आणि मूग कुकर मध्ये शिजवून घ्यावेत तसेच बटाटेही शिजवून घ्यावेत. एका मोठ्या पॅनमध्ये पांढरे वाटाणे मूग आणि बटाटे कुस्करून घ्यावेत त्यामध्ये चवीनुसार मीठ चाट मसाला थोडीशी हळद आणि बारीक चिरलेली कोथिंबीर घालून हे सर्व मिश्रण नीट मिक्स करावे आणि त्यामध्ये लागेल तसे पाणी घालावे पाणी जास्त ही घालू नये पाणी पुरीची भाजी थोडीशी घट्ट असते. पाणीपुरीची भाजी सात ते आठ मिनिटे मध्यम आचेवर शिजवून घ्यावी

पाणीपुरी साठी लागणारे तिखट पाणी कसे बनवायचे ते बघूया त्यासाठी पुदिना कोथिंबीर हिरव्या मिरच्या आलं हे सर्व एकत्रित मिक्सरच्या भांड्यामध्ये घेऊन त्याची पेस्ट बनवून घ्यावी. आता त्यामध्ये लिंबाचा रस, धने-जीरे पावडर,पाणीपुरी मसाला आणि चवीनुसार मीठ हे सर्व त्यामध्ये घालून परत एकदा मिक्सरच्या भांड्यामध्ये फिरवून घ्यावे आणिआता हे सर्व मिश्रण एका मोठ्या भांड्यामध्ये काढून घ्यावे त्यामध्ये चव बघून त्यामध्ये लागेल तसे पाणी घालावे. पाणीपुरीचे तिखट पाणी तयार आहे, ते फ्रीजमध्ये ठेवून थोडावेळ थंड करून घ्यावे.

गोड पाणी तयार करून घेऊया. चिंच आणि खजूर वेगवेगळे पाण्यामध्ये अर्धा तास भिजवून घ्यावे. त्यातील बिया काढून एकत्रित चिंच आणि खजूर मिक्सरच्या भांड्यामध्ये घेऊन फिरवून त्याची बारीक पेस्ट तयार करून घ्यावी त्यामध्ये पाणी घालून हे मिश्रण नीट मिक्स करून घ्यावे आणि ते चाळणीने गाळून घ्यावे त्यानंतर गाळलेल्या पाण्यामध्ये गुळ, लाल मिरची पावडर, जिरा पावडर आणि चवीनुसार मीठ घालावे व हे मिश्रण गुळ विरघळेपर्यंत सात ते आठ मिनिटे उकळवून घ्यावे.चिंचेचे आंबट गोड पाणी तयार आहे.

तुम्ही अजून एक करू शकता पुदिना कोथिंबीरचे तिखट हिरवेगार थंड पाण्यामध्ये खारी बुंदी मिक्स करून घ्या. मस्तपैकी पुरी मध्ये चिंच- खजुराची आंबट गोड पाणी आणि बुंदी मिक्स केलेले तिखट हिरवे गार पाणी घेऊन त्याचा आस्वादही पोट तृप्त करेल पण मन तृप्त करणार नाही.

गरमागरम पाणी पुरीची भाजी, पुदिना कोथिंबीरचे तिखट हिरवेगार थंड पाणी आणि चिंच- खजुराची आंबट गोड पाणी आणि मस्त कुरकुरीत पाणीपुरीच्या पुऱ्या यांचा एकत्रित आस्वाद घ्यावा. आपका दिन बन जायेगा 😋