अध्ययन: अध्ययन म्हणजे अनुभव किंवा सरावाने वर्तनातrelatively कायमस्वरूपी बदल घडवून आणणे. यात नवीन ज्ञान, कौशल्ये, दृष्टीकोन आणि सवयी आत्मसात करणे समाविष्ट आहे. अध्ययन अनेक प्रकारे घडू शकते, जसे की थेट अनुभव, निरीक्षण, सूचना किंवा शिक्षण.

अभिजात अभिसंधान (Classical Conditioning): हा अध्ययन सिद्धांताचा एक प्रकार आहे. यात दोन उद्दीपकांचा (stimuli) संबंध जोडला जातो, ज्यामुळे एक উদ্দীপक दुसऱ्याची प्रतिक्रिया निर्माण करतो. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, दोन गोष्टी एकत्र वारंवार घडल्यामुळे, एक गोष्ट आठवल्यावर दुसरी गोष्ट आठवते.

अभिजात अभिसंधानाची प्रक्रिया:

• नैसर्गिक उद्दीपक (Unconditioned Stimulus - UCS): हा उद्दीपक नैसर्गिकरित्या प्रतिक्रिया निर्माण करतो. उदाहरणार्थ, अन्‍न पाहून लाळ येणे.
• नैसर्गिक प्रतिक्रिया (Unconditioned Response - UCR): नैसर्गिक उद्दीपकाला दिलेली नैसर्गिक प्रतिक्रिया. उदाहरणार्थ, अन्‍न पाहून लाळ येणे.
• तटस्थ उद्दीपक (Neutral Stimulus - NS): हा उद्दीपक सुरुवातीला कोणतीही प्रतिक्रिया निर्माण करत नाही. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवणे.
• अभिसंधित उद्दीपक (Conditioned Stimulus - CS): तटस्थ उद्दीपकाला नैसर्गिक उद्दीपकासोबत वारंवार जोडल्यानंतर, तो स्वतंत्रपणे प्रतिक्रिया निर्माण करण्यास सक्षम होतो. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवल्यानंतर लाळ येणे.
• अभिसंधित प्रतिक्रिया (Conditioned Response - CR): अभिसंधित उद्दीपकाला दिलेली प्रतिक्रिया. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवल्यावर लाळ येणे.

उदाहरण:

इव्हान पाव्हलोव्ह (Ivan Pavlov) यांनी कुत्र्यांवर प्रयोग केला.

• पाव्हलोव्हने कुत्र्यांना अन्न देण्यापूर्वी घंटा वाजवली.
• अनेक वेळा घंटा वाजवल्यानंतर अन्न दिले.
• नंतर, फक्त घंटा वाजवल्यावर कुत्र्यांच्या तोंडाला लाळ सुटली.

या प्रयोगात, अन्न हे नैसर्गिक उद्दीपक (UCS) होते, लाळ येणे ही नैसर्गिक प्रतिक्रिया (UCR) होती, घंटा हे तटस्थ उद्दीपक (NS) होते, आणि नंतर ती अभिसंधित उद्दीपक (CS) बनली, आणि घंटा वाजल्यावर लाळ येणे ही अभिसंधित प्रतिक्रिया (CR) होती.

अभिजात अभिसंधान हे जाहिरात, शिक्षण आणि वर्तणूक उपचारांमध्ये वापरले जाते.

अधिक माहितीसाठी:

• क्लासिकल कंडिशनिंग: साध्या मानसशास्त्र
• अभिजात अभिसंधान म्हणजे काय?: व्हेरी वेल माइंड