मानसशास्त्र
- स्वतःला ओळखा: स्वतःच्या आवडीनिवडी, क्षमता आणि मर्यादांचा अभ्यास करा. तुम्हाला काय आवडतं आणि कशात आनंद मिळतो हे शोधा.
- स्वतःसाठी वेळ काढा: दिवसातील काही वेळ फक्त स्वतःसाठी राखून ठेवा. त्या वेळेत तुम्हाला आवडणाऱ्या गोष्टी करा, जसे की वाचन, संगीत ऐकणे, चित्रकला, बागकाम किंवा फक्त शांत बसून विचार करणे.
- नकारात्मक विचार टाळा: नकारात्मक विचार मनात आले तर त्यांना सकारात्मक विचारांनी बदला.
- कृतज्ञता व्यक्त करा: तुमच्या जीवनात ज्या चांगल्या गोष्टी आहेत, त्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करा.
- नवीन गोष्टी शिका: नवीन कौशल्ये शिका किंवा नवीन छंद जोपासा.
- निसर्गाच्या सानिध्यात राहा: निसर्गाच्या सानिध्यात राहिल्याने मन शांत आणि प्रसन्न होतं.
- ध्यान आणि योगा करा: नियमित ध्यान आणि योगा केल्याने मानसिक शांती मिळते.
- सामाजिक संबंध जपा: जरी तुम्ही एकटे खुश राहायला शिकत असलात, तरी मित्र आणि कुटुंबासोबतचे संबंध तोडू नका. त्यांच्यासोबत वेळ घालवा आणि त्यांच्याशी बोला.
- स्वतःवर प्रेम करा: स्वतःला स्वीकारा आणि स्वतःवर प्रेम करा. तुमच्या चुकांना माफ करा आणि स्वतःला पुढे जाण्यासाठी प्रोत्साहित करा.
टीप: एकटे खुश राहणे म्हणजे एकाकी राहणे नव्हे. स्वतःसोबत वेळ घालवण्याचा आणि स्वतःला आनंदित ठेवण्याचा हा एक मार्ग आहे.
- सकारात्मक विचार करा: नकारात्मक विचार टाळा आणि सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवा.
- स्वतःवर विश्वास ठेवा: आपल्या क्षमतांवर आणि योग्यतेवर विश्वास ठेवा.
- ध्येय निश्चित करा: लहान आणि साध्य करण्यायोग्य ध्येये निश्चित करा आणि ती पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करा.
- तयारी करा: ज्या गोष्टींमध्ये तुम्हाला आत्मविश्वास कमी वाटतो, त्यांची तयारी करा.
- अपयशांना सामोरे जा: अपयशांना शिकण्याचा भाग म्हणून स्वीकारा आणि त्यातून शिका.
- स्वतःची काळजी घ्या: शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य जपा.
- नवीन गोष्टी शिका: सतत नवीन गोष्टी शिकत राहा आणि आपल्या ज्ञानात भर घाला.
- इतरांशी तुलना करणे टाळा: स्वतःची तुलना इतरांशी करू नका. प्रत्येकजण वेगळा असतो आणि प्रत्येकाची क्षमता वेगळी असते.
- कृतज्ञता व्यक्त करा: आपल्या जीवनातील चांगल्या गोष्टींसाठी नेहमी आभारी राहा.
- नकारात्मक लोकांपासून दूर राहा: जे लोक तुम्हाला कमी लेखतात किंवा नकारात्मक विचार देतात, त्यांच्यापासून दूर राहा.
आत्मविश्वास वाढवणे ही एक सतत चालणारी प्रक्रिया आहे. नियमित प्रयत्न आणि सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवल्यास तुम्ही नक्कीच आत्मविश्वास वाढवू शकता.
अधिक माहितीसाठी:
घरच्या चिडचिड पासून लांब राहण्यासाठी काही उपाय:
- वेळेचं व्यवस्थापन करा: कामांची प्राथमिकता ठरवून घ्या. वेळेवर कामं पूर्ण केल्याने ताण कमी होतो आणि चिडचिड टाळता येते.
- नियमित व्यायाम: नियमित योगा केल्याने किंवा व्यायाम केल्याने तणाव कमी होतो आणि मन शांत राहण्यास मदत होते.
- पुरेशी झोप घ्या: दररोज रात्री 7-8 तास झोप घेणे आरोग्यासाठी आवश्यक आहे. अपुरी झोप चिडचिडेपणा वाढवू शकते.
- आहार व्यवस्थित ठेवा: संतुलित आणि पौष्टिक आहार घ्या. जंक फूड आणि तेलकट पदार्थ टाळा.
- मनोरंजन: चित्रपट पाहणे, संगीत ऐकणे किंवा आवडती पुस्तकं वाचणे यासारख्या गोष्टींमधून मन divert करा.
- ध्यान आणि श्वासोच्छ्वास व्यायाम: रोज 10-15 मिनिटे ध्यान केल्याने मन शांत राहते. दीर्घ श्वास घेण्याचे व्यायाम केल्याने तणाव कमी होतो.
- नकारात्मक विचार टाळा: सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवण्याचा प्रयत्न करा. नकारात्मक विचार आणि बोलणे टाळा.
- इतरांशी संवाद साधा: मित्र आणि कुटुंबातील सदस्यांशी मनमोकळी चर्चा करा. आपल्या समस्या व भावना व्यक्त करा.
- ब्रेक घ्या: कामातून वेळ काढून दिवसातून काही वेळा छोटे ब्रेक घ्या.
- मदत मागा: गरज वाटल्यास व्यावसायिक सल्लागाराची (counselor) मदत घ्या.
हे काही उपाय आहेत ज्यांच्या मदतीने तुम्ही घरच्या चिडचिड पासून लांब राहू शकता आणि एक आनंदी जीवन जगू शकता.
- पूर्ण लक्ष द्या: कोणतीही गोष्ट लक्षात ठेवण्यासाठी, ती गोष्ट करताना पूर्ण लक्ष देणे आवश्यक आहे.
- उजळणी करा: लक्षात ठेवण्याची गरज असलेल्या गोष्टींची नियमितपणे उजळणी केल्यास त्या अधिक काळ लक्षात राहतात.
- जोडून लक्षात ठेवा: नवीन माहिती जुन्या माहितीशी जोडून लक्षात ठेवल्यास ती अधिक प्रभावीपणे लक्षात राहते.
- कल्पना करा: गोष्टी दृश्य स्वरूपात कल्पना करून लक्षात ठेवणे हा एक चांगला मार्ग आहे.
- लिहून काढा: महत्त्वाच्या गोष्टी लिहून काढल्याने त्या अधिक चांगल्या प्रकारे लक्षात राहतात.
- सकारात्मक दृष्टिकोन: गोष्टी लक्षात राहतील असा सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवा.
- पुरेशी झोप घ्या: पुरेशी झोप घेतल्याने स्मरणशक्ती सुधारते.
- ध्यान करा: नियमित ध्यान केल्याने एकाग्रता वाढते आणि स्मरणशक्ती सुधारते.
या उपायांमुळे तुम्हाला गोष्टी अधिक चांगल्या प्रकारे लक्षात ठेवण्यास मदत होईल.
अध्ययन: अध्ययन म्हणजे अनुभव किंवा सरावाने वर्तनातrelatively कायमस्वरूपी बदल घडवून आणणे. यात नवीन ज्ञान, कौशल्ये, दृष्टीकोन आणि सवयी आत्मसात करणे समाविष्ट आहे. अध्ययन अनेक प्रकारे घडू शकते, जसे की थेट अनुभव, निरीक्षण, सूचना किंवा शिक्षण.
अभिजात अभिसंधान (Classical Conditioning): हा अध्ययन सिद्धांताचा एक प्रकार आहे. यात दोन उद्दीपकांचा (stimuli) संबंध जोडला जातो, ज्यामुळे एक উদ্দীপक दुसऱ्याची प्रतिक्रिया निर्माण करतो. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, दोन गोष्टी एकत्र वारंवार घडल्यामुळे, एक गोष्ट आठवल्यावर दुसरी गोष्ट आठवते.
अभिजात अभिसंधानाची प्रक्रिया:
- नैसर्गिक उद्दीपक (Unconditioned Stimulus - UCS): हा उद्दीपक नैसर्गिकरित्या प्रतिक्रिया निर्माण करतो. उदाहरणार्थ, अन्न पाहून लाळ येणे.
- नैसर्गिक प्रतिक्रिया (Unconditioned Response - UCR): नैसर्गिक उद्दीपकाला दिलेली नैसर्गिक प्रतिक्रिया. उदाहरणार्थ, अन्न पाहून लाळ येणे.
- तटस्थ उद्दीपक (Neutral Stimulus - NS): हा उद्दीपक सुरुवातीला कोणतीही प्रतिक्रिया निर्माण करत नाही. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवणे.
- अभिसंधित उद्दीपक (Conditioned Stimulus - CS): तटस्थ उद्दीपकाला नैसर्गिक उद्दीपकासोबत वारंवार जोडल्यानंतर, तो स्वतंत्रपणे प्रतिक्रिया निर्माण करण्यास सक्षम होतो. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवल्यानंतर लाळ येणे.
- अभिसंधित प्रतिक्रिया (Conditioned Response - CR): अभिसंधित उद्दीपकाला दिलेली प्रतिक्रिया. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवल्यावर लाळ येणे.
उदाहरण:
इव्हान पाव्हलोव्ह (Ivan Pavlov) यांनी कुत्र्यांवर प्रयोग केला.
- पाव्हलोव्हने कुत्र्यांना अन्न देण्यापूर्वी घंटा वाजवली.
- अनेक वेळा घंटा वाजवल्यानंतर अन्न दिले.
- नंतर, फक्त घंटा वाजवल्यावर कुत्र्यांच्या तोंडाला लाळ सुटली.
या प्रयोगात, अन्न हे नैसर्गिक उद्दीपक (UCS) होते, लाळ येणे ही नैसर्गिक प्रतिक्रिया (UCR) होती, घंटा हे तटस्थ उद्दीपक (NS) होते, आणि नंतर ती अभिसंधित उद्दीपक (CS) बनली, आणि घंटा वाजल्यावर लाळ येणे ही अभिसंधित प्रतिक्रिया (CR) होती.
अभिजात अभिसंधान हे जाहिरात, शिक्षण आणि वर्तणूक उपचारांमध्ये वापरले जाते.
स्वतः: दु:ख आणि फायदा न पाहता केलेले काम म्हणजे निस्वार्थ सेवा होय. निस्वार्थ सेवा म्हणजे कोणताही स्वार्थ न ठेवता इतरांना मदत करणे किंवा त्यांच्यासाठी काम करणे.