अध्ययन
0
Answer link
अध्ययन: अध्ययन म्हणजे अनुभव किंवा सरावाने वर्तनातrelatively कायमस्वरूपी बदल घडवून आणणे. यात नवीन ज्ञान, कौशल्ये, दृष्टीकोन आणि सवयी आत्मसात करणे समाविष्ट आहे. अध्ययन अनेक प्रकारे घडू शकते, जसे की थेट अनुभव, निरीक्षण, सूचना किंवा शिक्षण.
अभिजात अभिसंधान (Classical Conditioning): हा अध्ययन सिद्धांताचा एक प्रकार आहे. यात दोन उद्दीपकांचा (stimuli) संबंध जोडला जातो, ज्यामुळे एक উদ্দীপक दुसऱ्याची प्रतिक्रिया निर्माण करतो. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, दोन गोष्टी एकत्र वारंवार घडल्यामुळे, एक गोष्ट आठवल्यावर दुसरी गोष्ट आठवते.
अभिजात अभिसंधानाची प्रक्रिया:
- नैसर्गिक उद्दीपक (Unconditioned Stimulus - UCS): हा उद्दीपक नैसर्गिकरित्या प्रतिक्रिया निर्माण करतो. उदाहरणार्थ, अन्न पाहून लाळ येणे.
- नैसर्गिक प्रतिक्रिया (Unconditioned Response - UCR): नैसर्गिक उद्दीपकाला दिलेली नैसर्गिक प्रतिक्रिया. उदाहरणार्थ, अन्न पाहून लाळ येणे.
- तटस्थ उद्दीपक (Neutral Stimulus - NS): हा उद्दीपक सुरुवातीला कोणतीही प्रतिक्रिया निर्माण करत नाही. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवणे.
- अभिसंधित उद्दीपक (Conditioned Stimulus - CS): तटस्थ उद्दीपकाला नैसर्गिक उद्दीपकासोबत वारंवार जोडल्यानंतर, तो स्वतंत्रपणे प्रतिक्रिया निर्माण करण्यास सक्षम होतो. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवल्यानंतर लाळ येणे.
- अभिसंधित प्रतिक्रिया (Conditioned Response - CR): अभिसंधित उद्दीपकाला दिलेली प्रतिक्रिया. उदाहरणार्थ, घंटा वाजवल्यावर लाळ येणे.
उदाहरण:
इव्हान पाव्हलोव्ह (Ivan Pavlov) यांनी कुत्र्यांवर प्रयोग केला.
- पाव्हलोव्हने कुत्र्यांना अन्न देण्यापूर्वी घंटा वाजवली.
- अनेक वेळा घंटा वाजवल्यानंतर अन्न दिले.
- नंतर, फक्त घंटा वाजवल्यावर कुत्र्यांच्या तोंडाला लाळ सुटली.
या प्रयोगात, अन्न हे नैसर्गिक उद्दीपक (UCS) होते, लाळ येणे ही नैसर्गिक प्रतिक्रिया (UCR) होती, घंटा हे तटस्थ उद्दीपक (NS) होते, आणि नंतर ती अभिसंधित उद्दीपक (CS) बनली, आणि घंटा वाजल्यावर लाळ येणे ही अभिसंधित प्रतिक्रिया (CR) होती.
अभिजात अभिसंधान हे जाहिरात, शिक्षण आणि वर्तणूक उपचारांमध्ये वापरले जाते.
0
Answer link
लक्षात ठेवण्यासाठी काही उपाय:
- उजळणी करा: वाचलेल्या किंवा ऐकलेल्या गोष्टींची नियमितपणे उजळणी केल्यास त्या गोष्टी अधिक काळ लक्षात राहण्यास मदत होते.
- लिहून काढा: महत्त्वाच्या गोष्टी लिहून काढल्याने त्या अधिक चांगल्या प्रकारे लक्षात राहतात.
- जोडून घ्या: नवीन माहिती जुन्या माहितीशी जोडून घ्या. त्यामुळे तुम्हाला गोष्टी अधिक सहजपणे आठवतील.
- कल्पना करा: वाचलेल्या किंवा ऐकलेल्या गोष्टींची कल्पना करा.visualizationistrastमुळे तुम्हाला त्या गोष्टी अधिक चांगल्या प्रकारे लक्षात राहतील.
- सराव करा: ज्या गोष्टी तुम्हाला लक्षात ठेवायच्या आहेत, त्यांचा नियमितपणे सराव करा.
- पुरेशी झोप घ्या: पुरेशी झोप घेतल्याने स्मरणशक्ती सुधारते.
- तणाव कमी करा: तणावामुळे स्मरणशक्तीवर नकारात्मक परिणाम होतो. त्यामुळे तणाव कमी करण्याचा प्रयत्न करा.
- ध्यान करा: ध्यानामुळे एकाग्रता वाढते आणि स्मरणशक्ती सुधारते.
या उपायांमुळे तुम्हाला गोष्टी लक्षात ठेवण्यास मदत होईल.
अधिक माहितीसाठी हे उपयुक्त वेबसाईट्स:
1
Answer link
अध्ययनाचे मानसशास्त्र म्हणजे काय?
अध्ययनाचे मानसशास्त्र (Psychology of Learning) म्हणजे शिक्षण प्रक्रियेतील मानसिक, भावनिक, बौद्धिक व सामाजिक पैलूंचा अभ्यास होय. या शाखेमध्ये विद्यार्थ्यांचा अभ्यास कसा चालतो, ते कसे शिकतात, त्यांना काय अडचणी येतात, शिकण्याच्या पद्धती काय असतात, आणि शिक्षक त्यांना अधिक प्रभावीपणे कसे शिकवू शकतात – याचा अभ्यास केला जातो.
हे मानसशास्त्र विद्यार्थ्यांच्या वय, बुद्धिमत्ता, भावनिक स्थिती, प्रेरणा, लक्ष, स्मरणशक्ती, वर्तन, आणि सामाजिक वातावरण आदी घटकांचा अभ्यास करून अध्ययनाच्या प्रक्रियेला अधिक परिणामकारक बनवण्याचा प्रयत्न करते.
---
अध्ययनावर परिणाम करणारे घटक:
अध्ययनाच्या प्रक्रियेवर अनेक घटकांचा परिणाम होतो. ते खालीलप्रमाणे:
1. बौद्धिक क्षमता (Intellectual Ability):
बुद्धिमत्ता, चिंतनशक्ती, स्मरणशक्ती यांचा थेट परिणाम अध्ययनावर होतो.
उच्च बौद्धिक क्षमतेचे विद्यार्थी अधिक लवकर शिकतात.
2. प्रेरणा (Motivation):
अध्ययनाची दिशा व वेग प्रेरणेशी निगडित असतो.
अंतर्गत (स्वतःहून शिकण्याची इच्छा) व बाह्य (गुरुजनांचे प्रोत्साहन, बक्षीस) प्रेरणा दोन्ही प्रकार अभ्यासात मदत करतात.
3. लक्ष व एकाग्रता (Attention and Concentration):
अभ्यास करताना लक्ष विचलित होणे ही मुख्य अडचण असते.
एकाग्रता अधिक असेल तर शिकण्याची गुणवत्ता वाढते.
4. भावनिक स्थिती (Emotional State):
चिंता, भीती, नैराश्य यामुळे अध्ययनावर नकारात्मक परिणाम होतो.
सकारात्मक भावना अभ्यासात रस निर्माण करतात.
5. शारीरिक आरोग्य (Physical Health):
अस्वस्थता, थकवा, आजारपण अभ्यासावर परिणाम करतो.
चांगले आरोग्य म्हणजे चांगली स्मरणशक्ती व अधिक काळ अभ्यासाची क्षमता.
6. परिवार व सामाजिक वातावरण (Family and Social Environment):
घरातील शांतता, पालकांचे सहकार्य, शैक्षणिक वातावरण शिकण्यास पोषक ठरते.
मित्रपरिवाराची सकारात्मक साथसुद्धा महत्वाची असते.
7. अध्ययनाची पद्धत (Study Methods):
योग्य अध्ययनपद्धती (टाइमटेबल, पुनरावृत्ती, लेखन, अभ्यासक्रमाचे विभाजन) विद्यार्थ्याला अधिक परिणामकारक बनवते.
8. शिक्षकांचे मार्गदर्शन (Teacher's Guidance):
शिक्षकांच्या शिकवण्याची पद्धत, संवादकौशल्य, आणि विद्यार्थ्यांशी असलेले नाते यांचा अभ्यासावर मोठा परिणाम होतो.
9. शिक्षणसामग्री व साधने (Learning Material & Tools):
पुस्तकांची गुणवत्ता, तंत्रज्ञानाचा वापर, व्हिज्युअल सामग्री, वर्कबुक्स व प्रॅक्टिकल सराव हे शिकण्यास सहाय्यक ठरतात.
---
उपसंहार:
अध्ययनाचे मानसशास्त्र म्हणजे शिक्षणातील संपूर्ण मानसिक प्रक्रियेचा अभ्यास होय. शिकण्यावर परिणाम करणारे अनेक घटक असतात, आणि हे घटक ओळखून त्यानुसार योग्य योजना केल्यास अध्ययन अधिक प्रभावी बनू शकते.
.
1
Answer link
ज्ञान वाढवण्याचे अनेक मार्ग आहेत. ते तुमच्या स्वारस्यांवर आणि शिकण्याच्या पद्धतीवर अवलंबून असते. येथे काही सुचवण्या आहेत:
* वाचन: पुस्तके, लेख, ब्लॉग्स, आणि बातम्या वाचणे ज्ञान वाढवण्याचा सर्वात सोपा मार्ग आहे.
* अध्ययन: ऑनलाइन कोर्सेस, वेबिनार, आणि वर्कशॉप्समध्ये सहभागी होऊन आपण नवीन कौशल्ये शिकू शकता.
* चर्चा: इतरांशी विचारांची देवाणघेवाण करणे आणि नवीन दृष्टिकोन शिकणे ज्ञान वाढवण्याचा एक चांगला मार्ग आहे.
* अभ्यास: नियमितपणे काहीतरी नवीन शिकण्याचा प्रयत्न करा.
* प्रयोग: नवीन गोष्टींचा प्रयत्न करा आणि आपल्या स्वतःच्या चुकांमधून शिका.
* मनन: आपल्या अनुभवांवर विचार करा आणि त्यांचा अर्थ काढण्याचा प्रयत्न करा.
विशिष्ट विषयांवर ज्ञान वाढवण्यासाठी, तुम्ही खालील गोष्टी करू शकता:
* यूट्यूब: तुमच्या आवडत्या विषयांवरील व्हिडिओ पहा.
* ऑनलाइन समुदाय: फोरम आणि सोशल मीडिया गटांमध्ये सहभागी व्हा.
* अॅप्स: डुओलिंगोसारखी भाषा शिकण्याची अॅप्स वापरा.
* पॉडकास्ट: तुमच्या आवडत्या विषयांवरील पॉडकास्ट ऐका.
याशिवाय, तुम्ही खालील गोष्टी करून तुमचे ज्ञान वाढवू शकता:
* नियमितपणे वाचा: दैनिक वर्तमानपत्र, मासिके आणि पुस्तके वाचा.
* शब्दकोश आणि थिसॉरस वापरा: नवीन शब्द शिका आणि तुमची शब्दसंपदा वाढवा.
* लिखा: तुमच्या विचारांना शब्द द्या आणि तुमच्या लेखनातील चुका सुधारण्यासाठी प्रयत्न करा.
* बोलत राहा: नवीन लोकांशी भेट आणि त्यांच्याशी संवाद साधा.
* कला आणि संस्कृतीचा आनंद घ्या: संगीत, चित्रकला आणि नाटक यासारख्या कलात्मक उपक्रमांमध्ये सहभागी व्हा.
या सर्व गोष्टींव्यतिरिक्त, तुम्ही तुमच्या स्वतःच्या विशिष्ट गरजा आणि स्वारस्यांनुसार ज्ञान वाढवण्याचे मार्ग शोधू शकता.
महत्वाचे म्हणजे, नियमितपणे काहीतरी नवीन शिकण्याचा प्रयत्न करा. जीवनभर शिकणे हे यशस्वी होण्याची चाबी आहे.
जर तुम्हाला एखाद्या विशिष्ट विषयावर अधिक माहिती हवी असेल तर मला विचारू शकता.
0
Answer link
वाचलेलं लक्षात राहण्यासाठी काही उपाय:
- सক্রিয় वाचन (Active Reading): वाचताना फक्त वाचू नका, तर त्याबद्दल विचार करा. महत्त्वाचे मुद्देhighlight करा, नोट्स घ्या आणि स्वतःला प्रश्न विचारा.
- समजून घेणे: पाठातील माहिती फक्त वाचून न घेता ती समजून घ्या. संकल्पना स्पष्ट न झाल्यास पुन्हा वाचा किंवा इतर स्रोतांचा वापर करा.
- उजळणी (Revision): वाचल्यानंतर नियमितपणे उजळणी करा. वाचलेल्या गोष्टी आठवण्याचा प्रयत्न करा आणि नोट्स तपासा.
- संक्षेप (Summarization): वाचलेल्या भागाचा सारांश तयार करा. हे सारांश आपल्या शब्दांत असावे.
- शिकवणे (Teaching): वाचलेली माहिती दुसऱ्याला शिकवा. शिकवताना तुमची संकल्पना अधिक स्पष्ट होते.
- जोडणी (Association): नवीन माहितीला तुमच्या पूर्वीच्या ज्ञानाशी जोडा. त्यामुळे ती माहिती अधिक लक्षात राहते.
- प्रश्नोत्तरे (Q&A): वाचलेल्या भागावर आधारित प्रश्न तयार करा आणि त्यांची उत्तरे शोधा.
- वेळेचे व्यवस्थापन: वाचण्यासाठी योग्य वेळ निवडा, जेव्हा तुम्ही ताजेतवाने असाल.
- एकाग्रता (Concentration): वाचताना distractions टाळा आणि पूर्ण एकाग्रतेने वाचा.
- पुरेशी झोप: पुरेशी झोप घ्या, कारण झोप चांगली असेल तर स्मरणशक्ती सुधारते.
या उपायांमुळे तुम्हाला वाचलेले अधिक लक्षात ठेवण्यास मदत होईल.
अधिक माहितीसाठी हे उपयुक्त स्रोत:
0
Answer link
जनरल नॉलेज वाढवण्यासाठी काय करायचं
आपण एखाद्या कार्यक्रमाला गेलो आणि आपण ज्या ग्रुपमध्ये बसलो आहोत, तिथे सगळे जागतिक स्तरावर घडणाऱ्या विविध घडामोडींविषयी बोलत आहेत. पण आपल्याला तर त्यातलं काही माहिती नाही. अशावेळी शांत बसण्याची वेळ आपल्यावर येते. शिवाय, आपल्याला जगात काय घडतंय, यातलं काहीही माहिती नाही, हे इतर सगळ्यांनाही लगेचच कळतं. अशावेळी कुठे तोंड लपवावं असं आपल्याला होतं. पण असं होऊ नये म्हणून जनरल नॉलेज कसं वाढवायचं हे या लेखात पाहू.
जनरल नॉलेजची गरज
आपल्या स्थानिक परिसरात, राज्यात, देशात किंवा अगदी जगभरात काय चाललं आहे, याचं ज्ञान एक सजग नागरिक, माणूस म्हणून आपल्या प्रत्येकाला असणं आवश्यक आहे. कोणतीही अडचण आपल्यासमोर अचानक आली, तर त्यातून बाहेर पडण्यासाठी, कोणाला मदत करण्यासाठी किंवा इतरांनाही अशा अडचणींविषयी सजग करण्यासाठी या ज्ञानातून आपण मदत करु शकतो. इतकंच नाही, तर आपल्या क्षेत्रात घडणारे बदल, नवनवीन तंत्रज्ञान, जागतिक स्तरावर घडणाऱ्या प्रत्येक क्षेत्रातील घडामोडींचं ज्ञान आपल्याला आकर्षक संधी उपलब्ध करुन देण्यासाठी महत्त्वाच्या ठरत असतात.
१. वृत्तपत्र वाचन
जनरल नॉलेज वाढवण्याचा एक पारंपरिक प्रकार म्हणजे वृत्तपत्राचं वाचन. अगदी स्थानिक घडामोडींपासून आपल्याला या माध्यमातून माहिती मिळवता येते. आपल्या राहत्या ठिकाणी राजकीय, सामाजिक, शैक्षणिक अशा वेगवेगळ्या क्षेत्रांमध्ये काय घडामोडी घडत आहेत, ही सगळी परिस्थिती आपल्या वर्तमानपत्रातून समजते. काही वर्तमानपत्र जनरल नॉलेजसाठी वेगळे कॉलम देतात. त्यामध्ये आपल्याला वेगवेगळे प्रश्न दिले जातात आणि दुसऱ्या दिवशी त्याची उत्तरं जाहीर केली जातात. शब्दकोडी दिली जातात. हे सगळं जनरल नॉलेज वाढवण्यासाठी महत्त्वाचं असतं.
२. बातम्यांचे चॅनल्स
गेल्या काही वर्षात बातम्यांच्या चॅनेल्सची संख्या खूप मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे. इंग्रजी या जागतिक स्तरावरच्या भाषेपासून प्रादेशिक भाषांपर्यंत चॅनल्स आपल्याला सहज उपलब्ध आहेत. वर्तमानपत्रापेक्षा बातम्यांच्या चॅनल्सचा आवाका मोठा आहे. घडणाऱ्या घडामोडींची त्वरीत माहिती या माध्यमावर मिळत असल्याने जनरल नॉलेज वाढवण्यासाठी या पर्यायाचा उपयोग आपण करुन घेऊ शकतो.
३. मित्रांशी, सहकाऱ्यांशी चर्चा करा
अनेकांना बातम्या वाचणं, बघणं नकोसं वाटतं. पण गप्पा मारायला मात्र आवडत असतं. अशावेळी सरळ आपल्या मित्रांकडून, सहकाऱ्यांकडून माहिती जाणून घ्यावी. बिनधास्त प्रश्न विचारावेत, आपल्याला काही शंका असतील तर त्यावर उत्तरं त्यांच्याकडून जाणून घ्यावीत. आपल्याकडे राजकारण, समाजकारण किंवा इतर घडामोडींवर बोलण्याची आवड अनेकांना असते. असे मित्र आपलं नॉलेज / ज्ञान वाढवण्यासाठी फार महत्त्वाचे असतात.
४. बातम्यांचे ॲप्स इन्स्टॉल करा
स्मार्टफोन हल्ली प्रत्येकाच्या हातात आला आहे. आपल्याला वाटेल ते ॲप आपण आपल्या फोनमध्ये इन्स्टॉल करु शकतो. बातम्यांचे तर भरपूर ॲप्स सध्या उपलब्ध आहेत. जगात कुठेही काहीही घडलं की ताबडतोब ॲपवर अपडेट होत असतं. अवघ्या काही वेळात आपल्याला त्या घटनेची माहिती मिळू शकते, इतकी तत्परता या माध्यमात आहे. त्यामुळे अपडेट राहण्यासाठी, जगाच्या बरोबर चालण्यासाठी बातम्यांच्या ॲप्सचा फायदा जनरल नॉलेज विकासासाठी निश्चितच मोठा आहे.
५. विश्लेषणं ऐका
अनेकदा आपण बातम्या ऐकतो. सध्याचाच विचार केला तर युक्रेन आणि रशियाचं युद्ध आपण बघत आहोत. अशावेळी कोण बरोबर आणि कोण चूक हे आपल्याला बातम्यांमधून लक्षात येत नाही. आपल्याला कुठे मत देण्याची वेळ आली तर तेदेखील त्यामुळे आपल्याला देता येत नाही. अशावेळी जाणकारांनी केलेले विश्लेषणं ऐकण्यावर भर दिला पाहिजे. युट्यूब, फेसबुक या माध्यमावर अनेक न्यूजपेपर, चॅनल्सचे संपादक, त्या–त्या क्षेत्रातील जाणकार विषयांचं विश्लेषण करत असतात. ती व्यवस्थित ऐकूण आपल्याला घडणाऱ्या घडामोडींचा गाभा लक्षात येऊ शकतो.
हल्लीच्या काळात आपण फक्त नोकरी करतो आणि पैसे कमावतो इतकं म्हणून चालत नाही. समाजात प्रतिष्ठा हवी असेल तर आपल्याला सामाजिक भान असणंदेखील तितकंच गरजेचं आहे. हे भान बातम्या, घडामोडींमधून मिळत असतं. साहजिकच यातून आपल्या जनरल नॉलेजचा विकास होत असून, त्यातून आपोआपच बौद्धीक, वैचारिकदृष्ट्या आपण अधिक परिपक्व होतो. त्यामुळे दैनंदिन कामांबरोबरच जनरल नॉलेज विकासावर आपण प्रत्येकाने भर देणं गरजेचं आहे.
2
Answer link
धडा शिकवल्यावर सर (शिक्षक) आपल्याला प्रश्न का विचारतात .तर याच कारण असं की जेव्हा वर्गात शिक्षक शिकवत असताना काही विद्यार्थी लक्ष देत नाहीत आणि काही विद्यार्थी लक्ष वेधून ऐकतात तर शिक्षक त्यांच शिकवण्याच काम करतात तेव्हा त्यांना हि वाटत आपण शिकवलेले विद्यार्थ्यांना समजतं का आणि ते लक्षपूर्वक ऐकतात हे बघत असतात.म्हणुन शिक्षक धडा शिकवताना प्रश्न विचारतात किंवा पुर्ण धडा शिकवल्यावर हि प्रश्न विचारतात याच कारण असतं कि तुम्हाला धडा शिकवलेला किती समजला आहे आणि तुम्ही कसं उत्तर देता हे जाणून घेण्यासाठी आणि जर तुम्हाला उत्तर देता आले तर त्या प्रश्नाचं उत्तर तुमच्या लक्षात राहतं..
म्हणून सर धडा शिकवल्यावर प्रश्न विचारतात.