मोक्ष, ज्याला मुक्ती किंवा निर्वाण देखील म्हणतात, हा हिंदू, जैन आणि बौद्ध धर्मातील एक महत्त्वाचा आणि अंतिम उद्देश आहे. हे जीवन आणि मृत्यूच्या चक्रातून (संसार) कायमस्वरूपी सुटका मिळवणे आहे. मोक्ष म्हणजे दु:ख आणि पुनर्जन्मातून मुक्ती.

• हिंदू धर्म: मोक्ष म्हणजे आत्मज्ञान. आत्मा (स्वतः) आणि ब्रह्म (विश्वाचा आत्मा) यांच्यातील संबंध ओळखणे.
• जैन धर्म: मोक्ष म्हणजे कर्म आणि आसक्तीतून मुक्ती.
• बौद्ध धर्म: मोक्ष म्हणजे निर्वाण, तृष्णा आणि अहंकाराचा नाश.

मोक्ष प्राप्त करण्याचे मार्ग धर्मांनुसार बदलतात:

• ज्ञान मार्ग: ज्ञानाद्वारे सत्य समजून घेणे.
• भक्ती मार्ग: देवावर प्रेम आणि समर्पण करणे.
• कर्म मार्ग: चांगले कर्म करणे आणि स्वार्थ त्यागणे.
• राज योग: योगा आणि ध्यानाद्वारे चित्त शुद्ध करणे.

मोक्ष हा अंतिम ध्येय आहे कारण तो दु:खाचा अंत करतो आणि शाश्वत आनंद देतो.

• विकिपीडिया - मोक्ष