कायदा
न्यायालय
भारतीय न्याय मंडळाचे स्वातंत्र्य अबाधित राखण्यासाठी कोणत्या उपाययोजना केल्या जातात ते स्पष्ट करा?
1 उत्तर
1
answers
भारतीय न्याय मंडळाचे स्वातंत्र्य अबाधित राखण्यासाठी कोणत्या उपाययोजना केल्या जातात ते स्पष्ट करा?
0
Answer link
न्यायमंडळाचे स्वातंत्र्य अबाधित राखण्यासाठी अनेक उपाययोजना केल्या जातात. त्यापैकी काही प्रमुख उपाययोजना खालीलप्रमाणे आहेत:
नियुक्तीची प्रक्रिया:
- न्याधीशांची नियुक्ती ही कार्यकारी मंडळाच्या (Executive) हस्तक्षेप विनाcollegium प्रणालीद्वारे केली जाते.
- कॉलेजियम प्रणालीमध्ये सर्वोच्च न्यायालयातील सर्वात वरिष्ठ न्यायाधीशांचा समावेश असतो, जे न्यायाधीशांच्या नियुक्ती आणि बदलीवर लक्ष ठेवतात.
कार्य tenure सुरक्षा:
- न्याधीशांना निश्चित कार्यकाळ असतो आणि त्यांना सहजपणे पदावरून दूर करता येत नाही.
- त्यांना केवळ सिद्ध गैरवर्तन किंवा अक्षमतेच्या आधारावर महाभियोग (Impeachment) प्रक्रियेद्वारेच पदावरून दूर केले जाऊ शकते, जी एक अत्यंत कठीण प्रक्रिया आहे.
आर्थिक सुरक्षा:
- न्याधीशांचे वेतन आणि भत्ते निश्चित असतात आणि ते विधानमंडळाच्या (Legislature) मंजुरीवर अवलंबून नसतात.
- त्यांच्या सेवाशर्तींमध्ये त्यांच्या कार्यकाळात प्रतिकूल बदल करता येत नाहीत.
प्रशासकीय स्वायत्तता:
- न्यायमंडळाला आपले कामकाज स्वतःच्या नियमांनुसार चालवण्याचा अधिकार आहे.
- न्यायालयाचे प्रशासकीय खर्च सरकारद्वारे पुरवले जातात, परंतु न्यायालयीन प्रशासनावर सरकारचा थेट हस्तक्षेप नसतो.
न्यायिक पुनरावलोकन (Judicial Review):
- न्यायालयाला कायदे आणि सरकारी आदेशांचे पुनरावलोकन करण्याचा अधिकार आहे.
- जर एखादा कायदा किंवा आदेश संविधानाचे उल्लंघन करत असेल, तर न्यायालय त्याला अवैध ठरवू शकते.
अनादर कायद्यापासून संरक्षण:
- न्यायालयाच्या अवमानासाठी शिक्षा देण्याचा अधिकार न्यायमंडळाला आहे, जो त्यांची प्रतिष्ठा आणि अधिकार राखतो.
- या अधिकारामुळे न्यायमंडळ आपल्या निर्णयांचे पालन सुनिश्चित करू शकते.
कार्यकारी हस्तक्षेप नसणे:
- न्यायपालिकेच्या कामात कार्यकारी मंडळाचा हस्तक्षेप असू नये यासाठी कायद्याने तरतूद आहे.
- न्यायाधीशांना कोणत्याही दबावाशिवाय आपले कार्य करण्याची मुभा असते.
या उपायांमुळे भारतीय न्यायमंडळ अधिक स्वतंत्र, निष्पक्ष आणि सक्षमपणे कार्य करू शकते.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता: