महात्मा ज्योतिबा फुले (जन्म: ११ एप्रिल १८२७, कटगुण - मृत्यू: २८ नोव्हेंबर १८९०, पुणे) हे भारतीय समाजसुधारक, लेखक, विचारवंत आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते. त्यांनी समाजातील विषमता, जातीय भेद आणि अंधश्रद्धा दूर करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.

जन्म आणि बालपण:

• ज्योतिबांचा जन्म ११ एप्रिल १८२७ रोजी महाराष्ट्रातील कटगुण या गावी झाला.
• त्यांचे वडील गोविंदराव फुले हे भाजीपाला आणि फुले विकण्याचा व्यवसाय करत होते.
• ज्योतिबांचे मूळ नाव ज्योतिराव गोविंदराव फुले होते.

शिक्षण:

• ज्योतिबांनीInitial शिक्षण घरीच घेतले.
• १८41 मध्ये, त्यांनी स्कॉटिश मिशनरी शाळेत प्रवेश घेतला आणि तेथे त्यांनी इंग्रजी शिक्षण पूर्ण केले.

सामाजिक कार्य:

• स्त्री शिक्षण: त्यांनी १८४८ मध्ये पुण्यामध्ये भारतातील पहिली मुलींची शाळा सुरू केली.
• विधवा विवाह: विधवांच्या विवाहांना प्रोत्साहन दिले आणि त्यासाठी प्रयत्न केले.
• जातिभेद निर्मूलन: त्यांनी जातीय भेदभावाला विरोध केला आणि समाजातील समानता वाढवण्यासाठी कार्य केले.
• सत्यशोधक समाज: १८७३ मध्ये त्यांनी सत्यशोधक समाजाची स्थापना केली, ज्याने धार्मिक आणि सामाजिक सुधारणांसाठी कार्य केले.

लेखन:

• ’गुलामगिरी’ (१८७३)
• ’शेतकऱ्यांचा आसूड’ (१८८३)
• ’सार्वजनिक सत्यधर्म’ (१८८९)

मृत्यू:

• महात्मा फुले यांचे २८ नोव्हेंबर १८९० रोजी पुणे येथे निधन झाले.

संदर्भ:

• MPSC website
• Cultural Maharashtra