संघर्ष हा ह्या कालखंडातील कादंबरीचा महत्त्वाचा विषय: सोदाहरण चर्चा

१९४५ नंतरच्या कालखंडातील मराठी कादंबऱ्यांमध्ये मानवी जीवनातील विविध क्षेत्रांतील संघर्षांचे चित्रण प्रभावीपणे झाले आहे. या काळात सामाजिक, राजकीय, आर्थिक आणि वैयक्तिक जीवनातील बदलांमुळे संघर्ष अधिक तीव्र झाले आणि ते कादंबऱ्यांचे महत्त्वाचे विषय बनले. काही प्रमुख उदाहरणांच्या आधारे या मताची चर्चा करता येईल.

• सामाजिक संघर्ष:
  • दलित साहित्य: दलित साहित्यिकांनी त्यांच्या कादंबऱ्यांमधून दलित समाजाच्या जीवनातील जातीBasedbaseddiscriminatory वास्तवांचे आणि त्यातून निर्माण होणाऱ्या संघर्षांचे चित्रण केले. उदाहरणार्थ, अण्णाभाऊ साठे यांच्या 'फकिरा' आणि 'वैजयंता' या कादंबऱ्यांमध्ये दलित नायकांचा समाजातील विषमतेविरुद्धचा संघर्ष दर्शवला आहे. बुकगंगा - फकिरा
  • ग्रामीण जीवन: ग्रामीण जीवनातील गरिबी, शोषण आणि अंधश्रद्धा यांविरुद्धचा संघर्ष अनेक लेखकांनी मांडला आहे. रणजित देसाई यांच्या 'लक्ष्य भोक' आणि 'वळणे' या कादंबऱ्यांमध्ये ग्रामीण जीवनातील संघर्षांचे वास्तव चित्रण आहे. ॲमेझॉन - विषय: मराठी, रणजित देसाई
• राजकीय संघर्ष:
  • स्वातंत्र्योत्तर भारतातील राजकीय अस्थिरता आणि भ्रष्ट व्यवस्थेमुळे निर्माण झालेले संघर्ष अनेक कादंबऱ्यांमध्ये दिसतात. उदा. शिवाजी सावंत यांच्या 'छावा' आणि 'युगंधर' मध्ये राजकीय सत्ता आणि नैतिक मूल्ये यांच्यातील संघर्ष दिसून येतो. अक्षय बुक स्टॉल - छावा
• आर्थिक संघर्ष:
  • आर्थिक विषमतेमुळे समाजातील गरीब आणि मध्यमवर्गाला अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो. या संघर्षाचे चित्रण अनेक कादंबऱ्यांमधून दिसते. उदा. भाऊ पाध्ये यांच्या 'वासूनाका' आणि 'मुंबई दिनांक' या कादंबऱ्यांमध्ये मुंबईतील गिरणी कामगारांच्या जीवनातील आर्थिक अडचणी आणि संघर्ष प्रभावीपणे मांडले आहेत.
• वैयक्तिक संघर्ष:
  • माणसाला त्याच्या व्यक्तिगत जीवनात अनेक प्रकारच्या समस्यांना तोंड द्यावे लागते. प्रेम, विवाह, कुटुंब आणि नातेसंबंधांतील गुंतागुंत आणि त्यातून निर्माण होणारे संघर्ष अनेक कादंबऱ्यांमध्ये आहेत. उदा. ह. ना. आपटे यांच्या 'पण लक्षात कोण घेतो!' मध्ये नायिकेचा संघर्ष आणि चिंतामण त्र्यंबक खानोलकर यांच्या 'कोंडुरा' मध्ये मानवी मनातील द्वंद्व आणि एकाकीपणाचे चित्रण आहे.

या उदाहरणांवरून हे स्पष्ट होते की, १९४५ नंतरच्या कालखंडातील मराठी कादंबऱ्यांमध्ये सामाजिक, राजकीय, आर्थिक आणि वैयक्तिक अशा विविध क्षेत्रांतील संघर्षांचे चित्रण प्रभावीपणे झाले आहे. त्यामुळे संघर्ष हा या कालखंडातील कादंबऱ्यांचा एक महत्त्वाचा विषय आहे, हे निश्चितपणे म्हणता येईल.