लेखांकनाच्या अनेक पद्धती आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत:

1. एक नोंद पद्धत (Single Entry System):
   • ही लेखांकनाची सर्वात सोपी पद्धत आहे.
   • यात फक्त रोख व्यवहारांची नोंद ठेवली जाते.
   • खर्च आणि उत्पन्नाचे स्वतंत्र खाते ठेवले जात नाही.
   • लहान व्यापारी आणि दुकानदार या पद्धतीचा वापर करतात.
2. दुहेरी नोंद पद्धत (Double Entry System):
   • ही लेखांकनाची अधिकृत आणि शास्त्रशुद्ध पद्धत आहे.
   • प्रत्येक आर्थिक व्यवहाराचे दोन खात्यांवर परिणाम होतात - एक खाते डेबिट (Debit) होते तर दुसरे खाते क्रेडिट (Credit) होते.
   • उदाहरणार्थ, जर तुम्ही रुपये १००००/- चा माल खरेदी केला, तर खरेदी खाते डेबिट होईल आणि रोख खाते क्रेडिट होईल.
   • या पद्धतीत ताळेबंद (Balance Sheet) आणि नफा-तोटा खाते (Profit and Loss Account) तयार करणे शक्य होते.
3. रोख आधार पद्धत (Cash Basis System):
   • या पद्धतीत, जेव्हा प्रत्यक्ष रोख रक्कम येते किंवा जाते, तेव्हाच त्याची नोंद केली जाते.
   • उधारीच्या व्यवहारांची नोंद त्वरित केली जात नाही, तर जेव्हा त्याचे पैसे मिळतात, तेव्हाच नोंद होते.
4. उपार्जन आधार पद्धत (Accrual Basis System):
   • या पद्धतीत, व्यवहार ज्या वेळेस घडतो, त्याच वेळेस त्याची नोंद केली जाते, मग रोख रक्कम मिळाली असो वा नसो.
   • उदाहरणार्थ, जर तुम्ही मालाची विक्री केली आणि त्याचे पैसे नंतर मिळणार असतील, तरीही विक्रीची नोंद त्याच वेळी केली जाते.
   • ही पद्धत अधिक अचूक मानली जाते कारण ती व्यवसायाची खरी आर्थिक स्थिती दर्शवते.
5. Cost Accounting (खर्च लेखांकन):
   • या पद्धतीत उत्पादनावर येणाऱ्या खर्चाचा हिशोब ठेवला जातो.
   • यात कच्चा माल, कामगारांची मजुरी आणि इतर खर्चांचा समावेश असतो.
   • यामुळे उत्पादनाची किंमत निश्चित करणे आणि खर्च कमी करणे शक्य होते.

प्रत्येक व्यवसायाची गरज आणि आकारानुसार योग्य लेखांकन पद्धती निवडली जाते.