सन 1988 च्या राष्ट्रीय वननीतीची उद्दिष्ट्ये व वैशिष्ट्ये यावर चर्चा करा?
उत्तर एआय (Uttar AI) येथे, 1988 च्या राष्ट्रीय वन धोरणाची उद्दिष्ट्ये आणि वैशिष्ट्ये स्पष्ट केली आहेत:
1988 च्या राष्ट्रीय वन धोरणाची उद्दिष्ट्ये:
- पर्यावरणाचे संतुलन राखणे:
जंगलांचे संरक्षण, संवर्धन आणि विकास करणे जेणेकरून नैसर्गिक वातावरणाचे संतुलन राखले जाईल.
- नैसर्गिक वारसा जतन करणे:
देशातील नैसर्गिक वनराई, वन्यजीव आणि जैविक विविधता जतन करणे.
- भू erosion आणि degradation थांबवणे:
जमिनीची धूप आणि ऱ्हास थांबवण्यासाठी उपाययोजना करणे, जसे की वृक्षारोपण आणि जमिनीचे व्यवस्थापन सुधारणे.
- वन उत्पादकता वाढवणे:
जंगलातून मिळणाऱ्या वस्तूंचे उत्पादन वाढवणे, ज्यात इमारती लाकूड, जळ wood आणि इतर वनोपज यांचा समावेश आहे.
- गावातील लोकांना मदत करणे:
जंगलावर अवलंबून असलेल्या ग्रामीण आणि आदिवासी समुदायांना वनाधिकार प्रदान करणे आणि त्यांच्या गरजा पूर्ण करणे.
- वनीकरण वाढवणे:
देशात अधिकाधिक क्षेत्रावर वनीकरण करणे, सामाजिक वनीकरण कार्यक्रमांना प्रोत्साहन देणे.
- जनजागृती करणे:
वन व्यवस्थापनात लोकांचा सहभाग वाढवण्यासाठी जनजागृती करणे आणि शिक्षण देणे.
1988 च्या राष्ट्रीय वन धोरणाची वैशिष्ट्ये:
- पर्यावरण संरक्षणावर भर:
या धोरणाने व्यावसायिक लाकूड उत्पादनापेक्षा पर्यावरणाच्या संरक्षणावर अधिक लक्ष केंद्रित केले.
- सामुदायिक सहभाग:
वन व्यवस्थापनात स्थानिक लोकांच्या सहभागाला प्रोत्साहन देणे, संयुक्त वन व्यवस्थापन (Joint Forest Management) कार्यक्रमांना चालना देणे.
- वनांचे वर्गीकरण:
जंगलांचे संरक्षण क्षेत्र, उत्पादन क्षेत्र आणि सामाजिक वनीकरण क्षेत्र असे वर्गीकरण करणे.
- जमिनीचा वापर:
वन जमिनीचा वापर केवळ वन व्यवस्थापनासाठीच करणे आणि बिगर-वन कारणांसाठी तिचे रूपांतरण कमी करणे.
- वन उद्योगांना प्रोत्साहन:
वन आधारित उद्योगांना कच्चा माल उपलब्ध करून देणे, पण त्याचबरोबर पर्यावरणावर कमी परिणाम होईल याची काळजी घेणे.
- संशोधन आणि शिक्षण:
वन व्यवस्थापनात सुधारणा करण्यासाठी संशोधन आणि शिक्षणाला प्रोत्साहन देणे.
1988 च्या राष्ट्रीय वन धोरणाने भारताच्या वन व्यवस्थापनात महत्त्वाचे बदल घडवले.