अधिसत्ता म्हणजे राज्याची सर्वोच्च व अंतिम सत्ता, जी कोणत्याही बाह्य किंवा अंतर्गत शक्तीच्या अधीन नसते. राज्याचा कायदा करण्याचा, अंमलबजावणी करण्याचा आणि न्यायनिवाडा करण्याचा सर्वोच्च अधिकार अधिसत्तेच्या संकल्पनेत अंतर्भूत असतो.

---

अधिसत्तेचे प्रकार:

1. वैधानिक अधिसत्ता

जी राज्यघटना, संसद, कायदे आणि नियमांमध्ये दिसते.

जसे की भारतात लोकसभा, राज्यसभा आणि सर्वोच्च न्यायालय.

2. राजकीय अधिसत्ता 

प्रत्यक्षात सत्ता ज्या लोकांच्या किंवा घटकांच्या ताब्यात असते.

लोकशाहीत जनता, निवडून दिलेले प्रतिनिधी, आणि राजकीय पक्ष या अधिसत्तेचे प्रमुख घटक असतात.

3. लोकाधारित अधिसत्ता 

सत्ता ही जनतेतून निर्माण होते आणि जनतेसाठी कार्य करते.

लोकशाही देशांमध्ये निवडणुका, सार्वमत आणि जनआंदोलनांद्वारे लोक आपली अधिसत्ता व्यक्त करतात.

4. आंतरराष्ट्रीय अधिसत्ता 

एखाद्या देशाचा स्वतंत्र अस्तित्व आणि अन्य देशांशी संबंध ठेवण्याचा अधिकार.

कोणताही देश संयुक्त राष्ट्रसंघ  किंवा अन्य आंतरराष्ट्रीय संस्थांच्या दबावाखाली नसावा.

5. अखंड अधिसत्ता

अधिसत्ता विभागली जाऊ शकत नाही, ती एकच असते आणि अखंड राहते.

जसे की भारतीय राज्यघटनेत एकात्मिक किंवा संघराज्यात्मक व्यवस्था असूनही अंतिम सत्ता केंद्र सरकारकडे राहते.

---

अधिसत्ता ही कोणत्याही राज्याच्या अस्तित्वाची मूलभूत संकल्पना आहे. ती कायदेशीर, राजकीय, लोकाधारित, आंतरराष्ट्रीय आणि अखंड अशा विविध स्वरूपात असते. लोकशाहीत लोकसत्ता महत्त्वाची मानली जाते, कारण ती जनतेच्या हक्कांवर आधारित असते.

अधिसत्ता (Hegemony) म्हणजे काय:

अधिसत्ता म्हणजे एखाद्या राज्याची, समाजाची, किंवा गटाची दुसऱ्या राज्यावर, समाजावर, किंवा गटावर असलेली राजकीय, आर्थिक, सामाजिक, वैचारिक, किंवा सांस्कृतिक पकड किंवा वर्चस्व. या वर्चस्वामुळे एखादा समूह दुसऱ्या समूहांवर आपले विचार, मूल्ये आणि हितसंबंध लादतो.

अधिसत्तेचे प्रकार:

1. राजकीय अधिसत्ता: जेव्हा एखादे राष्ट्र किंवा राज्या दुसऱ्या राष्ट्रांवर राजकीय नियंत्रण ठेवते, तेव्हा राजकीय अधिसत्ता निर्माण होते. साम्राज्यवादाच्या काळात अनेक युरोपीय राष्ट्रांनी इतर खंडांतील देशांवर राजकीय अधिसत्ता गाजवली.
2. आर्थिक अधिसत्ता: आर्थिक अधिसत्ता म्हणजे एखादा देश किंवा गट दुसऱ्या देशांच्या अर्थव्यवस्थेवर नियंत्रण ठेवतो. उदा. जागतिक व्यापार संघटना (WTO) किंवा आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) यांच्या धोरणांमुळे काही विकसित राष्ट्रे विकसनशील राष्ट्रांवर आर्थिक दबाव आणू शकतात.
3. सामाजिक अधिसत्ता: जेव्हा एखादा समाज दुसऱ्या समाजावर आपल्या चालीरीती, परंपरा, आणि सामाजिक मूल्ये लादतो, तेव्हा सामाजिक अधिसत्ता निर्माण होते.
4. वैचारिक अधिसत्ता: वैचारिक अधिसत्ता म्हणजे आपले विचार, कल्पना, आणि विचारधारा इतरांवर लादणे. माध्यमांचा वापर करून किंवा शिक्षण प्रणालीच्या माध्यमातून वैचारिक अधिसत्ता प्रस्थापित केली जाते.
5. सांस्कृतिक अधिसत्ता: सांस्कृतिक अधिसत्ता म्हणजे आपली संस्कृती, कला, संगीत, आणि साहित्य दुसऱ्यांवर लादणे. उदा. पाश्चात्त्य संस्कृतीचा प्रभाव जगभरातील अनेक देशांवर दिसून येतो.

अधिसत्ता अनेक प्रकारे समाजावर परिणाम करू शकते. यामुळे काही गटांना फायदा होतो, तर काहींचे नुकसान होते.