2 उत्तरे
2
answers
विद्युतदृष्ट्या आयनिक संयुगे काय असतात?
1
Answer link
आयनिक संयुगे ही रासायनिक संयुगे आहेत जी आयनांमधील विद्युत आकर्षणामुळे तयार होतात. ही संयुगे एक किंवा अधिक धनायनां (सकारात्मक चार्ज असलेल्या आयनां) आणि ऋणायनां (नकारात्मक चार्ज असलेल्या आयनां) दरम्यान तयार होणाऱ्या बंधामुळे तयार होतात. या बंधाला आयनिक बंध म्हणतात.
आयनिक संयुगांची वैशिष्ट्ये:
1. बांधणी प्रक्रिया:
धातू (धनायन तयार करणारा) आणि अधातू (ऋणायन तयार करणारा) यांच्यात विद्युत आकर्षणामुळे आयनिक बंध तयार होतो.
उदा. NaCl (सोडियम क्लोराइड):
सोडियम (Na) आपले एक इलेक्ट्रॉन गमावून Na⁺ बनवतो.
क्लोरिन (Cl) हे तेच इलेक्ट्रॉन स्वीकारून Cl⁻ बनवते.
हे दोन आयन परस्पर आकर्षित होऊन NaCl तयार करतात.
2. वैशिष्ट्यपूर्ण रचना:
आयनिक संयुगे क्रिस्टलीय स्वरूपात असतात.
यातील आयन विशिष्ट पद्धतीने मांडलेले असतात.
3. उच्च विरघळणक्षमता:
आयनिक संयुगे पाण्यासारख्या ध्रुवीय विलायकांमध्ये सहज विरघळतात.
4. उच्च वितळणांक आणि उकळणांक:
आयनिक बंध मजबूत असल्याने या संयुगांना वितळण्यासाठी व उकळण्यासाठी जास्त उष्णता आवश्यक असते.
5. विद्युत चालकता:
ठोस अवस्थेत आयनिक संयुगे विद्युतवाहक नसतात.
परंतु, पाण्यात विरघळल्यावर किंवा वितळल्यावर ते विद्युत प्रवाह वाहून नेऊ शकतात कारण आयन मोकळे होतात.
आयनिक संयुगांची उदाहरणे:
NaCl (सोडियम क्लोराइड)
KBr (पोटॅशियम ब्रोमाइड)
MgO (मॅग्नेशियम ऑक्साइड)
CaCl₂ (कॅल्शियम क्लोराइड)
उपसंहार:
आयनिक संयुगे धातू आणि अधातू यांच्यातील रासायनिक बंधामुळे तयार होतात आणि त्यांच्यातील गुणधर्म विविध औद्योगिक व वैज्ञानिक उपयोगांसाठी महत्त्वाचे आहेत.
0
Answer link
विद्युतदृष्ट्या आयनिक संयुगे (Electrically Ionic Compounds): आयनिक संयुगे हे विद्युतदृष्ट्या तटस्थ (neutral) असतात. याचा अर्थ असा आहे की त्यामध्ये धन (+) आणि ऋण (-) आयनांची संख्या समान असते.
आयनिक संयुगे कसे तयार होतात?
- आयनिक बंध (Ionic bond) तयार होऊन आयनिक संयुगे तयार होतात.
- आयनिक बंध साधारणपणे धातू आणि अधातू यांच्यात तयार होतो.
- यामध्ये, धातू आपले इलेक्ट्रॉन गमावून धनायन (cation) बनवतात, तर अधातू इलेक्ट्रॉन स्वीकारून ऋणायन (anion) बनवतात.
- या विरुद्ध आयनांमधील स्थिर विद्युत आकर्षणामुळे आयनिक बंध तयार होतो.
उदाहरण:
- सोडियम क्लोराइड (NaCl): सोडियम (Na) चा एक अणू क्लोरीन (Cl) च्या अणूला एक इलेक्ट्रॉन देतो. त्यामुळे सोडियम आयन (Na+) आणि क्लोराइड आयन (Cl-) तयार होतात. या आयनांमधील आकर्षणामुळे सोडियम क्लोराइड (NaCl) तयार होते, जे टेबल सॉल्ट म्हणून आपण वापरतो.
आयनिक संयुगांचे गुणधर्म:
- उच्च द्रवणांक आणि उत्कलनांक (High melting and boiling points)
- कठीण आणि ठिसूळ (Hard and brittle)
- विद्युत वाहक (Electrical conductivity): आयनिक संयुगे जेव्हा पाण्यात विरघळतात किंवा वितळतात, तेव्हा ते विद्युत वाहक बनतात, कारण त्यामध्ये आयन (ions) स्वतंत्रपणे फिरू शकतात.