2 उत्तरे
2
answers
मार्गदर्शक तत्त्वे व मूलभूत अधिकार यांचा परस्पर संबंध काय आहे?
0
Answer link
मार्गदर्शक तत्त्वे आणि मूलभूत अधिकार यांचा परस्पर संबंध
भारतीय संविधानाने नागरिकांसाठी मूलभूत अधिकार आणि मार्गदर्शक तत्त्वे दिली आहेत. हे दोन्ही एकमेकांना पूरक आहेत, पण दोघांमध्ये काही महत्त्वाचे फरक आहेत.
मूलभूत अधिकार:
- हे अधिकार नागरिकांना जन्मसिद्ध हक्क म्हणून मिळतात.
- हे अधिकार सरकारकडून हिरावून घेतले जाऊ शकत नाहीत.
- जर या अधिकारांचे उल्लंघन झाले, तर नागरिक न्यायालयात दाद मागू शकतात.
- हे अधिकार न्यायप्रविष्ट आहेत.
मार्गदर्शक तत्त्वे:
- ही तत्त्वे सरकारला धोरणे ठरवताना आणि कायदे बनवताना मार्गदर्शन करतात.
- ही तत्त्वे नागरिकांसाठी नाहीत, तर सरकारसाठी आहेत.
- या तत्त्वांचे उल्लंघन झाल्यास, नागरिक न्यायालयात जाऊ शकत नाहीत.
- हे अधिकार न्यायप्रविष्ट नाहीत.
परस्पर संबंध:
- पूरक: मूलभूत अधिकार आणि मार्गदर्शक तत्त्वे हे दोन्ही नागरिकांचे कल्याण साधण्यासाठी आवश्यक आहेत. मूलभूत अधिकार नागरिकांच्या हक्कांचे संरक्षण करतात, तर मार्गदर्शक तत्त्वे सरकारला सामाजिक आणि आर्थिक विकास साधण्यास मदत करतात.
- सामंजस्य: संविधानाने या दोघांमध्ये समन्वय साधण्याचा प्रयत्न केला आहे. मूलभूत अधिकार हे मार्गदर्शक तत्त्वांना बाधा आणणारे नसावेत, तसेच मार्गदर्शक तत्त्वे मूलभूत अधिकारांचे उल्लंघन करणारी नसावीत.
- वाद: काही वेळा मूलभूत अधिकार आणि मार्गदर्शक तत्त्वे यांच्यात संघर्ष निर्माण होऊ शकतो. अशा परिस्थितीत, सर्वोच्च न्यायालय दोघांमध्ये समन्वय साधण्याचा प्रयत्न करते.
अधिक माहितीसाठी: