वेदकाळाच्या सुरुवातीस वर्ण आणि जात हे जन्मावरून नव्हे, तर व्यक्तीच्या कर्मावरून ठरत असत.

वर्णव्यवस्था:

• कर्म आधारित: व्यक्ती जे कर्म करत असे, त्यानुसार तिचा वर्ण ठरत असे.
• जन्म आधारित नव्हे: जन्माने कोणी ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य किंवा शूद्र ठरत नसे.

जातिव्यवस्था:

• व्यवसायावर आधारित: जात ही व्यक्तीच्या व्यवसायावरून ठरत होती.
• परिवर्तनशील: व्यक्ती आपला व्यवसाय बदलू शकत होती, त्यामुळे तिची जात देखील बदलू शकत होती.

उदाहरणे:

• एखादा क्षत्रिय व्यक्ती शिक्षण घेऊन ब्राह्मण बनू शकत होता.
• एखादा शूद्र व्यक्ती युद्धकला शिकून क्षत्रिय बनू शकत होता.