छपाई तंत्राची सुरुवात गटेनबर्ग याने जर्मनीमध्ये केली असे मानले जाते. तत्पूर्वी प्रति निर्माण करण्यासाठी पुनर्लेखन होत असे. छपाईसाठी साचा वापरण्याची पद्धती विकसित केली गेली. या नंतरच्या टप्प्यात छपाई यांत्रिक करण्यासाठी निरनिराळे प्रयत्न होऊ लागले. छपाई करण्यासाठी मजकूराचा एक साचा घडवला जात असे. या साच्याला शाईलावली जात असे. हा साचा कागदावर दाबून मजकूराची प्रत तयार केली जात असे. याच पद्धतीचे पुढे यांत्रिकीकरण केले गेले. छपाई तंत्रात सुधारणा होत गेल्याने मध्ययुगीन काळात बायबलच्या प्रति मोठ्या प्रमाणात छापल्या गेल्या. तसेच चर्चने छपाईवर नियंत्रण ठेवण्याचाही प्रयत्न केला. परंतु हे शक्य झाले नाही व छपाईचे तंत्र सर्वदूर पसरत गेले.

छपाईच्या इतिहासाची सुरवात अगदी सुरुवातीच्या काळामध्ये स्टॅम्पद्वारे प्रतिमांच्या दुप्पट करण्याकडे जाते. ३००० च्या पूर्वपूर्व काळाआधीच्या मेसोपोटामियन सभ्यतेला मातीच्या गोळ्या मध्ये एक छाप पाडण्यासाठी फेरी मोहरांचा वापर केल्याने ते जटिल आणि सुंदर प्रतिमा दर्शवितात. चीन आणि इजिप्तमध्ये, मोठ्या बंदरांचा वापर करण्याआधी सील्ससाठी लहान शिक्के वापरण्यात आली. चीन, भारत आणि युरोपमध्ये कागदावर मुद्रण करणे कागदावर किंवा कागदावर छापण्याआधीच होते. ही प्रक्रिया मूलत: समानतेची आहे: १७ व्या शतकापर्यंत रेशमावर छापण्याच्या विशेष प्रदर्शनातील छाप नेहमी मुद्रित होते. पुस्तके, वृत्तपत्रे, मासिके आणि इतर वाचन साहित्य मोठ्या प्रमाणात तयार करण्याकरिता छपाईच्या विकासामुळे हे शक्य झाले आहे आणि ते साक्षरतेला चालना देण्यास महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

होय, इसवी सन 1450 च्या सुमारास योहानेस गुटेनबर्ग (Johannes Gutenberg) या जर्मन संशोधकाने छापायंत्राचा (Printing press) शोध लावला.

या शोधामुळे पुस्तके छापणे सोपे झाले आणि ज्ञान लोकांपर्यंत पोहोचायला मदत झाली.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

• विकिपीडिया - छापखाना