एकाग्रता म्हणजे काय

आपण एखादी गोष्ट करण्यासाठी किती मानसिक प्रयत्न करतो? यावर एकाग्रता म्हणजे काय हे स्पष्ट करता येते. उदाहरणार्थ, तुम्ही जे काही काम करत आहात किंवा कोणतीही एखादी गोष्ट शिकण्याचा प्रयत्न करत आहात. या गोष्टींवर एकाग्रता अवलंबून असते. बऱ्याचदा लोक एकाग्रता आणि लक्ष कालावधीची यांच्यामध्ये गोंधळून जातात. पण तुम्हाला आम्ही सांगू इच्छितो की, लक्ष कालावधी आणि एकाग्रता या दोन वेगळ्या गोष्टी आहेत. एकाग्रता म्हणजे एखाद्या विषयाकडे लक्ष देणे. परंतु लक्ष्य कालावधी म्हणजे आपण एखाद्या गोष्टीवर किती लक्ष केंद्रित करू शकता हा जो काळ मोजला जातो त्याला लक्ष कालावधी असे म्हणतात.

कोणकोणते घटक एकाग्रतेवर परिणाम करतात?

लक्ष कालावधी आणि एकाग्रता या दोन गोष्टी एकमेकांपासून प्रचंड वेगळ्या आहेत. काही लोक कठीण प्रसंगाच्या काळामध्ये आव्हाने, संकटे पाहून विचलित होतात. पण प्रत्यक्षात मात्र वय आणि झोपेचा अभाव यामुळे त्या व्यक्तीच्या एकाग्रतेवर परिणाम झालेला असू शकतो.

जसे वय वाढत जाईल तसे एकाग्रता कमी होणे, स्मरणशक्ती कमी होणे या सारख्या गोष्टी घडू लागतात. एकाग्रतेच्या अभावामुळे स्परणशक्ती कमी होऊ लागते. डोके किंवा मेंदूला झालेली इजा किंवा गंभीर वार किंवा आघात या गोष्टींमुळे देखील अनेक मानसिक समस्या निर्माण होऊ शकतात आणि त्याचा एकाग्रतेवर परिणाम होऊ शकतो.

कधी कधी आपण लक्ष केंद्रित करण्याचा प्रयत्न करतो. पण मनावर तुम्हाला ताण जाणवतो. या गोष्टींबद्दल तुम्ही दुःखी होऊ नका. या गोष्टींबद्दल दुःखी होणे हे अत्यंत स्वाभाविक आहे. पण जर तुम्ही निराश झाला तर मनात तणाव आणि अस्वस्थता निर्माण होते. आणि याचा परिणाम असा होतो की तुम्ही एखाद्या ध्येयावर लक्ष केंद्रित करू शकत नाही.

एकाग्रता आणि फोकस कसा सुधारायचा

खरं सांगायचं झाल्यास, एकाग्रता वाढविणे हे अजिबात अवघड काम नाहीये. पण यासाठी तुम्हाला काही संशोधनावर आधारित पद्धती समजून घेण्याची गरज आहे. आणि त्या पध्दतींचा अवलंब करण्याची देखील गरज आहे.

कधी कधी असे होते जेव्हा आपण मनामध्ये एखादी गोष्ट धरून ठेवतो आणि यामुळे तुमच्या मनाच्या एकाग्रतेवर परिणाम होतो. जर तुम्हाला स्वत:हून तुमच्या मनाची एकाग्रता वाढवायची असेल तर खाली दिलेल्या गोष्टींचा तुम्ही अवलंब करू शकता.

1. तुमच्या मेंदूला प्रशिक्षित करा

विशिष्ट प्रकारचे गेम खेळणे यामुळे तुम्हाला जर जास्तीत जास्त लक्ष केंद्रित करण्यात मदत मिळत असेल तर ते गेम खेळले पाहिजेत. जसे की 

सुडोकू

शब्दकोडे

बुद्धिबळ

जिगसॉ कोडे

शब्द शोध किंवा स्क्रॅम्बल

मेमरी गेम्स

इत्यादी.

.

अशाप्रकारचे ब्रेन ट्रेनिंग गेम खेळल्याने तुमची कार्यशीलता आणि अल्पकालीन स्मरणशक्ती यासारख्या समस्या देखील तुम्ही सोडवू शकता.

हे मेंदूचे प्रशिक्षण फक्त प्रौढांसाठी नाही तर लहान मुलांसाठी देखील आहे. हे प्रशिक्षण खूप फायदेशीर आहे. लहान मुलांना शब्दकोडी खेळण्यास देणे, पुस्तक वाचण्यास सांगणे, त्यांच्यासोबत शब्दकोडे खेळणे, मेमरी गेम खेळणे इत्यादींमुळे लहान मुलांची स्मरणशक्ती वाढण्यास मदत होते.

इतकेच नाही तर तुम्ही कोणता रंग पाहत आहात यावरून देखील लहान मुलांची आणि प्रौढांची एकाग्रता सुधारू शकते. अतिशय नाजूक डिझाइन असणाऱ्या चित्रामध्ये लहान मुले अतिशय मन लावून रंग भरू शकतात. पण प्रौढ व्यक्तींसोबतच असे होत नाही. कारण वयाप्रमाणे त्यांची एकाग्रता आणि स्मरणशक्ती कमी झालेली असते.

2. गेम खेळणे सुरू करा

मेंदूचे खेळ खेळणे यामुळे एकाग्रता सुधारण्यास मदत मिळते. नवीन संशोधनामध्ये असे देखील आढळून आले आहे की, व्हिडिओ गेम खेळल्याने देखील मनाची एकाग्रता वाढते.

3. झोप सुधारा

झोपेचा अभाव हे एकाग्रता न असण्याचे सर्वात मोठे कारण आहे. याव्यतिरिक्त ध्यान, स्मरणशक्ती, लक्ष कालावधी या गोष्टींवर देखील झोपेचा परिणाम होतो.

पुरेशी झोप न मिळाल्यामुळे अनेक समस्या निर्माण होऊ शकतात. जर तुम्ही नियमित झोप घेतली नाही तर याचा परिणाम तुमच्या मूडवर आणि तुमच्या कामावर दिसू लागतो.

जर झोप पूर्ण झाली नाही तर तुम्हाला थकवा जाणवतो. आणि याचाच परिणाम तुमच्या कार्यक्षमतेवर होतो. हा एक नकारात्मक परिणाम आहे. ज्या कामांमध्ये तुमचा फोकस असणे आवश्यक आहे जसे की गाडी चालवणे अशा कामांमध्ये देखील अडथळे येण्याची शक्यता निर्माण होते.

कधी कधी कामाचा ताण अधिक असतो. आरोग्याच्या अनेक समस्या असतात. त्यामुळे पुरेशी झोप घेणे कठीण होते. पण लवकर झोपण्याचा जर आपण प्रयत्न केला आणि झोपेची एक विशिष्ट वेळ ठरवली तर ही समस्या कमी होऊ शकते. तज्ज्ञ असे देखील सांगितात की 7 ते 8 तास झोप घेणे हे अत्यंत आवश्यक आहे.

खाली काही झोप सुधारन्यासाठी टिप्स दिलेल्या आहेत.

1. झोपण्याच्या एक तास आधी टीव्ही बंद करा आणि मोबाइलच्या स्क्रीनने अजिबात पाहू नका

2. तुमच्या खोलीचे तापमान आरामदायक आणि थोडे थंड ठेवा

3. झोपण्यापूर्वी उबदार पाण्याने अंघोळ करा. हलके संगीत ऐका

4. झोपण्यापूर्वी एखादे पुस्तक वाचा

5. एका ठराविक वेळेत झोपण्याची जर तुम्ही सवय लावली तर त्या वेळी तुमचे शरीर आपोआप स्लिपिंग मोड मध्ये जाते

6. उठण्याची देखील एक विशिष्ट वेळ ठरवून घ्या, ज्यामुळे शनिवार आणि रविवार देखील तुम्ही त्याचवेळी उठू शकाल

7. नियमितपणे व्यायाम करणा करा. झोपण्यापूर्वी जड व्यायाम करू नका 

यशस्वी जीवन जगण्यासाठी यशस्वी लोकांच्या या 10 सवयी पाळा

4. व्यायामासाठी वेळ काढा

नियमितपणे व्यायाम करणे हे नेहमीच उत्तम असते. नियमितपणे व्यायाम केल्यास तुमची एकाग्रता वाढते.

अभ्यासामध्ये असे सांगितले आहे की, एरोबिक्स हा व्यायामाचा प्रकार करणे अत्यंत गरजेचे आहे. तुम्हाला जो व्यायाम प्रकार जमतो तो व्यायामाचा प्रकार केल्यास तुमचा वैयक्तिक फिटनेस चांगला राहतो.

5. निसर्गामध्ये वेळ घालवा

जर तुम्हाला तुमची मनाची एकाग्रता नैसर्गिकरीत्या वाढवायची असेल तर दररोज फक्त 15 ते 20 मिनिट बाहेर जाण्याचा प्रयत्न करा.

एखादा उद्यानात लहान फेरफटका मारा, आपल्या बागेमध्ये बसा, अंगणात बसणे हे देखील फायदेशीर आहेत. नैसर्गिक वातावरणात शरीराला आणि मनाला सकारात्मक फायदे मिळतात.

 झाडे कामाच्या ठिकाणी किंवा घरात लावली जातात. त्यामुळे एकाग्रता आणि उत्पादकता दाेन्ही वाढते.

कामाच्या ठिकाणी समाधान आणि हवेची गुणवत्ता सुधारण्यास देखील मदत करु शकते.

सकारात्मकता येण्यासाठी तुमच्या कामाच्या ठिकाणी आणि घरात एक किंवा दोन रोपे लावण्याचा प्रयत्न करा. 

एकाग्रता (Concentration) म्हणजे काय:

एकाग्रता वाढवण्यासाठी उपाय:

टीप: एकाग्रता वाढवणे ही एक सतत चालणारी प्रक्रिया आहे. त्यामुळे नियमित प्रयत्न करत राहा आणि आपल्या जीवनशैलीत आवश्यक बदल करा.

तुम्हाला हे उपाय उपयुक्त वाटतील अशी आशा आहे.