मक्तेदारी, ज्याला इंग्रजीमध्ये 'मोनोपॉली' म्हणतात, ही एक अशी बाजारपेठ असते जिथे एखाद्या विशिष्ट वस्तू किंवा सेवेचा पुरवठादार एकच असतो. त्यामुळे, त्या वस्तूची किंमत आणि उपलब्धता तो पुरवठादार ठरवतो. मक्तेदारीमध्ये, ग्राहकांकडे दुसरा पर्याय उपलब्ध नसल्यामुळे त्यांना त्याच पुरवठादाराकडून वस्तू खरेदी करणे भाग पडते.

1. नैसर्गिक मक्तेदारी (Natural Monopoly): नैसर्गिक मक्तेदारी म्हणजे जेव्हा एखादी कंपनी मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन करते, त्यामुळे उत्पादन खर्च कमी होतो. अशा परिस्थितीत, दुसरी कंपनी त्याच वस्तूचे उत्पादन करणे आर्थिकदृष्ट्या व्यवहार्य नसते.
   • उदाहरण: वीज वितरण, पाणीपुरवठा.
2. कायदेशीर मक्तेदारी (Legal Monopoly): कायदेशीर मक्तेदारी सरकारद्वारे दिली जाते. जेव्हा सरकार एखाद्या कंपनीला पेटंट किंवा कॉपीराइट देते, तेव्हा त्या कंपनीला काही काळासाठी त्या वस्तूचे उत्पादन करण्याचा किंवा विक्री करण्याचा अधिकार मिळतो.
   • उदाहरण: औषध निर्माण कंपन्या (पेटंटमुळे).
3. तांत्रिक मक्तेदारी (Technological Monopoly): जेव्हा एखाद्या कंपनीकडे विशिष्ट तंत्रज्ञान असते आणि ते तंत्रज्ञान इतर कोणाकडे उपलब्ध नसते, तेव्हा ती कंपनी तांत्रिक मक्तेदारी निर्माण करते.
   • उदाहरण: विशिष्ट सॉफ्टवेअर किंवा हार्डवेअर उत्पादक.
4. सामूहिक मक्तेदारी (Collective Monopoly): काही वेळा अनेक कंपन्या एकत्र येऊन बाजारात एकत्रीत मक्तेदारी निर्माण करतात, ज्यामुळे स्पर्धा कमी होते आणि किंमती वाढतात.
   • उदाहरण: ओपेक (OPEC) - तेल उत्पादक देशांची संघटना.